نحوه برخورد با دانش‌آموز گستاخ و بی ادب

از دیر‌باز سیستم آموزشی کشورها با مشکل دانش‌آموزان گستاخ و بی‌ادب مواجه بوده است. معمولا این دانش‌آموزان هم برای خود مشکل‌آفرین هستند هم احساسات مربی و سایر همکلاسی‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. رفتارهای گستاخانه آن‌ها که می‌تواند در اثر عوامل فرهنگی، خانوادگی یا اجتماعی یا موارد مربوط به محیط آموزشی شکل بگیرد باعث اختلال و بی‌نظمی در کلاس درس و افت کیفیت تدریس می‌شود.

به‌همین‌دلیل بررسی علل و راه‌های رفع آنها و اینکه بدانیم با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم اهمیت زیادی دارد. در ادامه این مقاله به بررسی رفتارهای گستاخانه دانش‌آموز، علل آن، شیوه‌های کاهش این رفتارها و روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب می‌پردازیم.

تا انتها با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.

 

 

ویژگی رفتاری دانش‌آموزان گستاخ

شاید معیار مشخصی برای تعیین رفتار گستاخانه و بی‌ادبانه به صورتی که در همه جوامع مورد قبول باشد وجود نداشته باشد. اما یک راهکار وجود دارد. از نظر اجتماعی رفتاری مودبانه تلقی می‌شود که اگر از خودمان بپرسیم اگر کس دیگری آن را انجام می‌داد باعث ناراحتی و جریحه‌دار شدن احساسات من میشد یا خیر و جواب آن منفی باشد.

مثلا اگر در کلاس باشید و دانش‌آموزی دیر کند، فراموش کند موبایل خود را بیصدا نماید، آدامس بجود، مرتبا ساعت را چک کند، پایش را روی میز بگذارد یا … آیا به من حس بدی می دهد؟ اگر پاسخ مثبت است این یک رفتار بی‌ادبانه و گستاخانه است. در ارتباط با رفتار گستاخانه سایر دانش‌آموزان نیز باید بدانیم که با دانش ‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم و چه رفتاری سازنده‌تر است.
در ادامه مثال‌هایی از رایج‌ترین رفتارهای بی‌ادبانه که معمولا در کلاس درس هم دیده می‌شوند را بیان می‌کنیم:

1-صحبت با بغل دستی:

تصور کنید برای گروهی صحبت می‌کنید که می‌بینید دو نفر از آنها مشغول صحبت خصوصی باهم هستند. چه حسی به شما دست می‌دهد؟ گاهی لازم است به این افراد تذکر کتبی یا شفاهی داده شود.

2-استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی نظیر موبایل:

استفاده از این دستگاه‌ها باعث می‌شود مدرس حس کند فرد توجه کافی و لازم را به مباحث آموزشی ندارد. بهتر است لبتاب، تبلت یا تلفن همراه در زمان تدریس استفاده نشود مگر اینکه مدرس عنوان کند که با این مسئله مشکلی ندارد.

3-قرار دادن تلفن همراه در حالت لرزش به جای بی‌صدا:

صدای لرزش موبایل باعث آزار مدرس و همکلاسی‌ها می‌شود. انتظار می‌رود اگر فرد منتظر تماسی از مرکزی مهم مثل بیمارستان نیست موبایل خود را در طول کلاس بی‌صدا کند.

4-خوردن خوراکی:

برخی مدرسان به دانش‌آموزان خود اجازه خوردن خوراکی در کلاس را می‌دهند. اما این به معنی خوردن شکلات و چپیس یا جویدن آدامس یا چیزهای صدادار نیست. ادب حکم می‌کند که این کار کوتاه و بی‌صدا باشد. در‌صورتی‌که مدرس با خوردن خوراکی در کلاس موافق نیست این کار باید به زمان استراحت موکول شود.

5-خمیازه کشیدن بخصوص با دهان باز:

خمیازه کشیدن یک روش آَشکار برای نشان دادن خستگی است و نوعی بی‌ادبی تلقی می‌شود. حداقل سعی کنید در زمان خمیازه، جلوی دهان خود را بگیرید.

 

 

مقاله پیشنهادی: نحوه برخورد معلم با انواع دانش آموزان ابتدایی

6-خط‌خطی کردن دفتر یا نقاشی کشیدن:

بعضی می‌گویند اینکار باعث تمرکز آنها می‌شود و برخی برای رفع کسلی از آن استفاده می‌کنند ولی از خودتان بپرسید اگر درحال تدریس باشید و دانش‌آموزی به جای توجه به شما درحال کشیدن قلب و ابر باشد چه حسی پیدا می‌کنید؟ این کار نشانه بی‌علاقگی به درس است.

7-جمع کردن خودکار و دفتر به نشانه خاتمه کلاس:

برخی دانش‌آموزان همواره ساعت را چک می‌کنند و به محض رسیدن زمان، شروع به جمع کردن وسایل می‌کنند که این کار واقعا بی‌ادبانه است و باعث مزاحمت بقیه نیز می‌شود.

8-درآوردن کفش:

شاید کفش‌های دانش‌آموز تنگ یا آزاردهنده باشد و دوست داشته باشد کفش‌هایش را بیرون بیاورد. اما اگر شخص جایی نشسته که باز است و بقیه پاهای او را می‌بینند این کار بی‌ادبانه است.
رفتارهای از‌این‌دست تنوع زیادی دارند و می‌توانند موارد دیگر مثل تاخیر یا زود رفتن به کلاس، تقلب کردن، خشونت کلامی و موارد مختلف دیگر را نیز دربر‌بگیرند. چنین رفتارهایی باعث حواس‌پرتی مدرس و سایر دانش‌آموزان می‌شود. میزان مشارکت آن‌ها در کلاس را کاهش می‌دهد.

انگیزه سایر دانش‌آموزان و مربی کم می‌شود. در استراتژی نمره دهی مدرس موثر است و حس بی‌احترامی و توهین را به مربی و سایرین القا می‌کند. به‌همین‌دلیل یادگیری روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب و کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان اهمیت دارد.

 

دلایل رفتارهای گستاخانه

دلیل چنین رفتارهایی می‌تواند منوط به شرایط فردی و رفتاری دانش‌آموز یا شرایط دوره آموزشی باشد. تمایز بین این دو عامل در رفع چنین رفتارهایی و کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان اهمیت زیادی دارد.
ممکن است دلیل رفتار یک دانش‌آموز، مشکلات سلامتی، مشکلات خانوادگی، مسائلی مثل ناپختگی یا عزت‌نفس کم یا مسائل کلی تحصیلی باشد. اگر مربیان بتوانند در زمان مناسب این مشکلات را شناسایی کنند می‌توانند به خدمات بهداشتی یا روانشناسی ارجاع دهند.
مسائل فرهنگی نیز در تلقی بی‌ادبانه بودن یک رفتار موثر است. مثلا فرهنگ حضور در کلاس در همه ایالت‌های آمریکا یکسان نیست. موردی که در یک منطقه مودبانه تلقی می‌شود در منطقه دیگری بی‌ادبانه است. روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب نیز بستگی به فرهنگ هر جامعه می‌تواند متفاوت باشد. با توجه به شرایط جامعه‌ای که دانش‌آموز در آن رشد کرده می‌توانیم تعیین کنیم که با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم تا بهترین بازده را بگیریم.

مسئله بعدی، تفاوت نسل‌هاست. نسل‌های جدید روش‌ها و ارزشهای متفاوتی دارند که گاهی با نسل‌های قدیم کاملا متفاوت است. گاهی حس آنها به کلاس آمدن، شبیه دیدن فیلم است که می‌توانند موقع دیدن آن هر رفتاری از خودشان نشان دهند.

 

 

بیشتر بخوانید: نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر

 

چگونه بی ادبی دانش‌آموز را کاهش دهیم؟

برخی رفتارهای بی‌ادبانه و ناخواسته دانش‌آموزان با درخواست مربی و توضیح محدودیت‌های کلاس کاهش می‌یابد. معمولا مربیان با دانش‌آموزان درباره بی‌ادبانه بودن یک رفتار اختلاف نظر دارند. البته نظرات اساتید مختلف هم درباره بی‌ادبانه بودن یک رفتار و روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب با هم متفاوت است. سن مربی و تجربه تدریس او عامل مهمی در این مورد است. معمولا مربیان جوانتر رفتارهای متعادل‌تری دارند و مربیان قدیمی‌تر سختگیر‌تر هستند.

معمولا مدرسینی که از محرک‌های منفی مثل ترس یا احساس گناه برای کاهش رفتارهای بی ادبانه استفاده می‌کنند نسبت به مدرسانی که از تشویق و تحسین استفاده می‌کنند، موفقیت کمتری در کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان دارند. عامل دیگر این است که اگر مربی رفتاری احساسی و بی‌منطق از خود نشان دهد می‌تواند نشانه ناتوانی او در مدیریت کلاس باشد. دانش‌آموز این این را نوعی ضعف تلقی می‌کند.

اگر مدرس هستید برای مقابله با گستاخی دانش‌آموزان می‌توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:

1. سعی کنید خط مشی و رفتارهای مورد انتظار را واضح بیان کنید. بیان واضح سیاست‌ها و منطق آنها با لحنی محترمانه باعث مهار رفتارهای نامطلوب می‌شود. می‌توانید رفتارهای مطلوب در ارتباط با استفاده از تلفن همراه یا خوردن خوراکی و موارد از این دست را به وضوح شرح دهید. هرقدر شفاف‌تر باشیم بهتر می‌دانیم با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم.
2. از اولین روز کلاس به خوبی استفاده کنید. از روز اول سعی کنید جوی متعادل و مناسب ایجاد کنید. خط‌مشی‌های خود را برجسته کنید و رفتارهای مطلوبتان را توضیح دهید.
3. اجازه دهید دانش‌آموزان در تنظیم قوانین کلاس نقش داشته باشند. شاید این برای هر کلاسی امکان‌پذیر نباشد اما تا حد امکان آن‌ها را در قانون‌گذاری کلاس مشارکت دهید. از آنها بخواهید نظرشان را درباره رفتار خودشان یا دیگر دانش‌آموزان بگویند یا نظر دهند که با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم. در نهایت خودتان تصمیم‌گیرنده اصلی درباره تعیین رفتارهای درست و غلط باشید.
4. سعی کنید نام و چهره دانش‌آموزان را بخاطر داشته باشید. این کار باعث می‌شود آنها احساس امنیت کمتری برای داشتن رفتارهای نامناسب کنند و در کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان موثر است.
5. با دانش‌آموزان تعامل داشته باشید. با آنها به صورت فردی صحبت کنید. از علایقشان بپرسید و سعی کنید شناخت خود را از آنها بالا ببرید. این مسئله به ایجاد ارتباط دوستانه بین شما کمک می‌کند.
6. مواردی که از دانش‌آموزان می‌خواهید را خودتان هم رعایت کنید. مثلا خودتان تاخیر نداشته باشید یا الفاظ بی‌ادبانه به کار نبرید. همواره نسبت به ذهنیت آنها درباره خودتان حساس باشید.
7. سعی کنید آنها را در فرآیند آموزش مشارکت دهید. از روش‌های فعال برای تدریس استفاده کنید. این کار باعث می‌شود آنها احساس مسئولیت بیشتری کنند و توجهشان نسبت به مطالب بیشتر شود.

 

 

بیشتر بخوانید: شروع کلاس درس ابتدایی باید چگونه باشد؟

 

راهکارهایی برای برخورد با دانش‌آموزان گستاخ

1.آن رفتار را شخصی تلقی نکنید:

رفتارهای گستاخانه را حملات شخصی در نظر نگیرید حتی اگر اینطور است. یکی از بخش‌های معلم بودن این است که دانش‌آموزان را مشغول انجام کاری کنید که نمی‌خواهند. کارهایی مثل خواندن، نوشتن، حرف زدن، حساب کردن، نشستن و غیره. این لیست ادامه دارد بنابراین نقطه‌ضعف نشان ندهید.

برخی دانش‌آموزان با کارهایی که تمایلی به انجامشان ندارند، راحت کنار نمی‌آیند و بی‌احترامی می‌کنند. بنابراین این مسئله مربوط به شما نیست پس آنرا شخصی‌سازی نکنید. چون اگر شخص دیگری هم جای شما باشد همان شرایط و همان رفتار را تجربه خواهد کرد. بهتر است بررسی کنیم با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم تا رفتارهایش بهبود یابد.

2)احساسات خود را مدیریت کنید

با نگاهی به گذشته خود و وضعیت‌های مشابهی که در آن رفتاری شبیه رفتار دانش‌آموز داشته‌اید سعی کنید افکار و احساسات منفی خود را نسبت به او مدیریت کنید. می‌توانید افکارتان را با یک دوست در میان بگذارید یا آنها را بنویسید. به این ترتیب می‌توانید بخشی از حس منفی خود نسبت به او را از بین ببرید.

3)جنگ نکنید

وقتی دانش‌آموزی به شما بی‌احترامی می‌کند، باید مایل به شکست در این جنگ باشید. در واقع باید در مقابل تمایلتان برای سرزش او، هشدار دادن، عصبانیت مفرط یا نشاندن او سر جای خودش مقاومت کنید.
سعی کنید در آن لحظات حرفی نزنید و تنها تماس چشمی با دانش‌آموز برقرار کنید. اجازه دهید حرف‌های او تمام شود و چند ثانیه بگذرد. سکوت و صبوری عامل مهمی در کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان است.

4)دلیل رفتار را در نظر بگیرید

بررسی کنید که چرا دانش‌آموز بی‌ادبی میکند. به خاطر داشته باشید، چهار رفتار نادرست، اجتناب کردن از انجام یک کار، جلب توجه کردن، بدست گرفتن قدرت یا کنترل و عادت است. پس وقتی با رفتار گستاخانه‌ای مواجه شدید این مسئله را در نظر بگیرید که: آیا دانش‌آموز سعی در اجتناب از سوال یا درخواست انجام شده دارد؟ آیا می‌خواهد کنترل شرایط را بدست گیرد؟ آیا بدنبال جلب توجه از شما یا سایرین است؟ آیا این رفتار جز عادت‌های آنهاست و در خانه نیز همان رفتار را دارند؟

در برخی شرایط رفتار دانش‌آموزان با هدفشان سازگار نیست مثلا با بی‌احترامی صحبت می‌کنند اما دلیل آن، برقراری ارتباط است. باید بدانیم با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم که درصورتی که خواسته موجهی دارد، با شیوه‌ای درست به آن برسد.

5)رفتار جایگزین را آموزش دهید

شما باید بدانید چه رفتاری برایتان قابل قبول است و سپس آن را آموزش دهید. مثلا من دانش‌آموزی داشتم که هرگاه راهنمایی‌اش میکردم با بی‌ادبی جوابم را می داد. همیشه بدون اینکه تغییری ببینم درحال هدایتش بودم. پس یک روز به او گفتم: وقتی میگویم کاری را انجام دهی سه روش پاسخ وجود دارد. اگر طبق آنها رفتار کنی به مشکلی برنمیخوری.

اول اینکه ساکت باشی و حرفی نزنی. دوم اینکه بگویی بله یا بله استاد. سوم اینکه بگویی بله یا بله خانم. متوجه شدی؟ او سر تکان داد و به او گفتم خب می‌خواهی از کدام استفاده کنی و او پاسخ داده از جمله بله، بله استاد استفاده می‌کنم.
چند دقیقه بعد فرصتی به او دادم تا از آموزشی که گرفته بود استفاده کند و او همان جمله انتخابی‌اش را بکار برد. بلافاصله به او بازخورد نشان دادم و تا امروز به همین شیوه رفتار می‌کند.

 

 

مقاله پیشنهادی: ارزشیابی توصیفی مدرسه چیست؟

 

6)می‌توانید همانطور که مد‌نظرتان است رفتار کنید.

انتظار نداشته باشید همه دانش‌آموزان بدانند احترام چیست و رفتار مودبانه چطور است. همیشه فرض کنید آنها نمی‌دانند. به‌این‌ترتیب رفتاری که انتظار دارید را به آنها آموزش دهید تا در جهت کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان گام بردارید.

7)پیامدهای کوچکی ایجاد کنید

پیامدها، عمل یا حرفی هستند که بعد از یک رفتار خاص رخ می‌دهند. پیامدها می‌توانند مثبت یا منفی باشند. با این حال دانش‌آموزان بی‌ادب، برای اینکه الهام بگیرند نیاز به پیامدهای منفی دارند. وقتی آنها رفتار بی‌ادبانه‌ای می‌کنند باید چیزی رااز دست دهند که می‌تواند یک امتیاز یا فعالیت دلخواهشان باشد. تعیین این مسئله به نحوه مدیریت کلاس توسط شما بستگی دارد.
بسیاری از معلمان دو روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب دارند. یا نادیده می‌گیرند یا دانش‌آموز را از کلاس بیرون می‌کنند. اگر هدف خاصی از نادیده گرفتن ندارید این کار را نکنید. پیشنهاد می‌کنم که سعی کنید مسئله را همانجا حل کنید.

وقتی این مسئله را وارد فضای خارج از کلاس می‌کنید، گاهی کنترل شما روی مسئله کم می‌شود و به دست دیگران می‌افتد. این باعث می‌شود دانش‌آموز حس کند شما توانایی مدیریت شرایط را ندارید.
پس بررسی کنید که چه امتیاز در فضای کلاس هست که در صورت بی‌احترامی می‌توانید از دانش‌آموز سلب کنید.

8)اقدام کنید

اول: به دانش‌آموز یاد دهید چطور مودب باشد. از روشهای کلامی، نوشتاری و رفتاری استفاده کنید. مزایای مودب بودن را نیز بیان کنید.
دوم: پیامدهای رفتار بد را در نظر داشته باشید تا احساساتی عمل نکنید.
سوم: سریع و جامع اقدام کنید.
چهارم: بررسی کنید که آیا اقدامتان موثر بوده و رفتار دانش‌آموز اصلاح شده یا خیر.

9)روی اقدامات تمرکز کنید.

هدف این گام تمرکز روی دنباله اقدامات لازم در روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب و ثبات انجام این اقدامات است. حالا که به دانش‌آموز یاد دادید چطور مودبانه رفتار کند درحال انجام یکی از دو کار زیر هستید:

اول: تقویت رفتار محترمانه و از پیش آموزش داده شده دانش‌آموز (یعنی بازخورد مثبت).
دوم: بازهم رفتار بی‌ادبانه می‌بینید.

با هر دو رفتار گام قبلی راحت باشید چون معمولا وقتی شروع به تغییر رفتار دانش‌آموز می‌کنید، در ابتدا همه چیز بدتر می‌شود. گاهی این بدتر شدن رفتار به معنی اثرگذاری عملکرد شماست. دانش‌آموز تازه متوجه شده که همه چیز مثل قبل نخواهد بود. اما در‌غیر‌این‌صورت اگر رفتارش را متوقف کرد که بهترین حالت است.

 

10)صبور باشید

گاهی رفتار بی‌ادبانه، بدترین رفتار یک دانش‌آموز می‌تواند باشد. اینکه هیچ کاری نکنید سخت است اما سعی کنید با مواردی که در بالا گفته شد به مرور آن را اصلاح کنید. اگر برای کم کردن بی ادبی دانش‌آموزان به روش‌های تخصصی نیاز دارید از مشاور کمک بگیرید.

جمع بندی
رفتارهای گستاخانه و بی‌ادبانه دانش‌آموزان، که در همه کشورها و فرهنگ‌ها به شکل‌های مختلفی وجود دارد عامل تخریب تمرکز و کاهش کیفیت کلاس درس است. روشن کردن قوانین کلاس، صبوری، ریشه‌یابی این رفتارها و داشتن رابطه موثر و سازنده با دانش‌آموزان می‌تواند به کاهش این رفتارها، بهبود جو کلاس و انتخاب بهترین روش برخورد با دانش‌آموز بی ادب کمک کند.

شاید مدرس نتواند این رفتارها را یکباره اصلاح کند اما به مرور زمان می‌تواند تاثیرگذاری داشته باشد تا دانش‌آموز متوجه عواقب رفتار خود شود و تمایل به اصلاح آنها پیدا کند. برخورد با این دانش‌آموزان نیازمند این است که بدانیم با دانش‌آموز گستاخ چگونه رفتار کنیم و در کنار آن صبر و استراتژی درستی داشته باشیم.