نحوه برگزاری مسابقه کتابخوانی در مدارس

از مهم‌ترین اقدامات برای افزایش سرانه‌ی مطالعه، ترویج فرهنگ کتابخوانی در مدارس است. مسابقه کتابخوانی با این هدف در مدارس برگزار می‌شود. در این مقاله به نحوه‌ی برگزاری مسابقه کتابخوانی در مدرسه، موضوعات مسابقه کتابخوانی و جوایزی که مناسب این مسابقه است می‌پردازیم.

در ادامه با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.

چگونه مسابقه کتابخوانی برگزار کنیم؟

مسابقه کتابخوانی در مدرسه هم می‌تواند سراسری باشد و هم به صورت مستقل و داخل مدرسه برگزار شود. این انتخاب مدیران است و می‌تواند با نظرسنجی از دانش‌آموزان و اولیا انجام شود. هیچ محدودیتی وجود ندارد که مسابقه کتابخوانی در مدارس به هر دو شیوه برگزار شود.

مسابقات سراسری کتابخوانی

برخی از مسابقات به صورت سراسری از سوی آموزش و پرورش یا سایر نهادها برگزار می‌شود. برای مثال برگزاری مسابقه کتابخوانی دانایی توانایی از اقداماتی است که برای ارتقای فرهنگ کتابخوانی در مدارس صورت گرفته است. این مسابقه چند سال است که برگزار می‌شود و هدف از آن تشویق و ترغیب به مطالعه است.

 شرکت در جشنواره‌ دانایی توانایی که تاکنون چهار دوره برگزار شده، کاملا اختیاری است. برگزاری چنین جشنواره‌هایی ضمن اهداف فرهنگی، بر اقتصاد نشر و چرخه‌ی تولید کتاب نیز اثر مثبت دارد. نحوه برگزاری مسابقه کتابخوانی دانایی توانایی به این صورت است:

مرحله اول: در مدرسه یک کتاب به دانش‌آموزان معرفی می‌شود. دانش‌آموزان کتاب را می‌خوانند و به مرحله دوم راه می‌یابند.

مرحله دوم: در سطح منطقه به دانش‌آموزان کتاب دیگری معرفی می‌شوند که می‌خوانند.

مرحله سوم: این مرحله سطح استانی است و دانش آموزان کتاب دیگری را مطالعه می‌کنند.

مرحله چهارم: دانش‌آموزان برگزیده به سطح کشوری راه می‌یابند و در این سطح به آنان سه کتاب به انتخاب خودشان ارائه می‌شود.

پس از گذر از چهار مرحله، برگزیدگان کشوری می‌توانند با نویسندگان کتاب‌ها گفت‌وگو کنند. انتخاب کتاب‌ها در جشنواره دانایی توانایی مطابق نظر بیست نفر از نویسندگان، مترجمان و شاعران فعال در حوزه کودک و نوجوان صورت می‌گیرد. این انتخاب جهت‌گیری خاصی ندارد. البته محتوا و متناسب بودن آن برای یک مسابقه‌ی دانش‌آموزی بررسی می‌شود.

بیشتر بخوانید: نقش مدرسه در کتابخوان کردن دانش آموزان

مسابقه کتابخوانی مستقل

مدیران مدارس می‌توانند به صورت مستقل، مسابقه کتابخوانی برگزار کنند. بیش از 62 هزار مدرسه در کشور، دارای کتابخانه‌ مدرسه‌ای هستند.
همچنین بیش از 230 هزار کتابخانه کلاسی وجود دارد. حتی در صورت عدم تجهیز مدرسه به کتابخانه، برگزاری مسابقه با محوریت یک کتاب و قرار دادن آن در اختیار دانش‌آموزان می‌تواند یک گام مهم باشد. مدیران و مسئولین کتابخانه‌های مدارس لازم است اطلاعات خود را در رابطه با کتاب‌ها و تازه‌های نشر به روز کنند.

می‌توان در مدارس در هر دوره کتابی را انتخاب کرد. مدت زمانی را برای مطالعه آن در نظر گرفت و سپس مسابقه‌ای میان دانش‌آموزان داوطلب برگزار کرد. در طرح سوالات مسابقه کتابخوانی در مدرسه باید به مقطع تحصیلی دانش‌آموزان و توانایی آنان توجه داشت. پس از برگزاری مسابقه به دانش‌آموزانی که به بهترین نحو به پرسش‌ها پاسخ داده‌اند، جوایزی اختصاص می‌یابد.

خوب است که انتخاب کتاب تا حد امکان از میان تازه‌های نشر باشد. همچنین می‌توان اقداماتی زمینه‌ای و جانبی انجام داد تا دانش‌آموزان بیشتر به مطالعه علاقه‌مند شوند.

یکی از اقدامات مفید این است که دانش‌آموزان در جریان اخبار بازار کتاب قرار بگیرند. به آن‌ها به‌طور منظم کتاب‌هایی معرفی شود که با دغدغه‌هایشان هم‌خوانی دارد. یا می‌توان آنان را تشویق کرد که خودشان برنامه‌ای برای معرفی کتاب داشته باشند. این اقدامات فعالانه آنان را به حوزه کتاب بیشتر علاقه‌مند می‌کند.

موضوعات مسابقه کتابخوانی مدارس

دانش‌آموزان کاملا اختیاری و در صورت علاقه‌مندی به موضوع کتاب در مسابقه شرکت می‌کنند. بنابراین هیچ‌گونه محدودیتی در موضوعات وجود ندارد. تنها باید موضوعات و کتاب‌هایی انتخاب شود که برای دانش‌آموزان در آن مقطع تحصیلی قابل فهم است. اما برخی موضوعات پیشنهادی شامل این موارد است:

موضوعات مذهبی

 معمولا می‌توان با توجه به مناسبت‌های مذهبی مسابقه کتابخوانی برگزار کرد. به این ترتیب علاوه بر ارتقای میزان مطالعه، دانش‌آموزان با فلسفه و ماجرای مناسبت‌ها و نیز شخصیت‌های دینی آشنا می‌شوند. کتاب‌هایی با موضوع قصه‌های قرآنی معمولا انتخاب‌های خوبی هستند زیرا قصص قرآن بسیار شیرین و برای بچه‌ها جذاب است. مسابقات کتابخوانی ویژه مبعث پیامبر، غدیر، فاطمیه، اربعین و … نیز از این دست هستند.

موضوعات تاریخی و ملی

 بر اساس مناسبت‌های تاریخی و ملی نیز می‌توان مسابقات کتابخوانی برگزار کرد. مهم‌ترین رویدادهای تاریخی مانند انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و … می‌توانند موضوعات کتابخوانی باشند. همچنین می‌توان کتاب‌های تاریخی و حماسی مهم را برگزید. مثلا دانش‌آموزان می‌توانند کتاب‌های گزیده و متن‌های ساده‌سازی شده مبتنی بر داستان‌های شاهنامه را بخوانند.

مهارت‌های زندگی

 دانش‌آموزان به کسب آگاهی و مهارت‌های زندگی نیازمندند. مسابقه کتابخوانی با هدف پرورش روحی و فکری دانش‌آموزان و یادگیری مهارت‌های زندگی اقدامی است که چندین هدف را دنبال می‌کند. کتاب‌هایی با موضوعات افزایش اعتماد به نفس، قدرت تصمیم‌گیری، مهارت نه گفتن، مهارت دوست‌یابی و ارتباطات اجتماعی و … همه مورد نیاز دانش‌آموزان هستند.

مهارت‌های مطالعه

کتاب‌های بسیاری در زمینه‌ی مهارت‌های مطالعه و یادگیری فعال منتشر می‌شود. از میان آن‌ها می‌توان کتاب‌هایی را که ویژه‌ی فهم کودکان و نوجوانان نگارش یافته‌اند، انتخاب کرد.
این انتخاب می‌تواند تأثیری مستقیم بر ارتقای سطح تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد. مهارت‌هایی چون افزایش سرعت مطالعه، کیفیت به‌خاطرسپاری مطالب، فهم و درک مطلب، توان تجریه و تحلیل مطالب، مهارت خلاصه نویسی و … از زیرمجموعه‌های مهارت‌های مطالعه و یادگیری است.

جوایز مسابقه کتابخوانی در مدرسه

مسابقات کتابخوانی در مدارس با هدف ارتقای فرهنگ کتابخوانی برگزار می‌شود. این‌که جوایز و نتایج مسابقه برای دانش‌آموزان معنوی باشد، در رشد فرهنگی تأثیر خواهد داشت.

برای مثال مرحله‌ی نهایی مسابقه سراسری کتابخوانی برای دانش‌آموزان با فراهم شدن امکان ملاقات و گفت‌وگو با نویسندگان همراه است. این برنامه می‌تواند تجربه‌ای تأثیرگذار و فراموش نشدنی در ذهن و زندگی یک دانش‌آموز باشد. جوایز معنوی دیگری نیز می‌توان بر همین اساس ترتیب داد. مثلا دانش‌آموزان به تماشای فیلم یا نمایشی بروند که مبتنی بر کتاب ساخته شده یا با آن مرتبط است. به این ترتیب محتوای کتاب مطالعه شده بهتر در ذهن آنان ماندگار می‌شود.

همچنین می‌توان جوایزی چون کتب نفیس یا کمک هزینه خرید برخی از کتاب‌های مورد علاقه دانش‌آموزان را به عنوان جایزه برای آنان در نظر گرفت. این جوایز غیرنقدی نیز به صورت یک خاطره در ذهن آنان باقی خواهد ماند.

پاداش‌های مادی و جوایز نقدی هم می‌تواند یک انتخاب باشند که البته آخرین انتخاب هستند! مهم‌ترین و ارزشمند‌ترین اتفاق، تجربه مطالعه کتاب است که اثر آن در روح دانش‌آموزان ماندگار خواهد بود.

برای ترغیب کودکان به مطالعه باید برنامه ریزی دقیقی درنظر گرفت تا عادت کتابخوانی در کودک پرورش یابد. برای آنکه بدانید چگونه میتوانید شور و اشتیاق کودکان را به کتاب و مطالعه بیشتر کنید؛ بخوانید مقاله: چگونه عادت کتابخوانی را در کودکمان نهادینه کنیم؟

مسابقه کتابخوانی مجازی

به دلیل شرایط فعلی و آنلاین شدن آموزش، طبیعی است که مسابقات کتابخوانی مدارس نیز به شیوه‌ی گذشته قابل اجرا نباشند. اما می‌توان همانند سایر فعالیت‌ها و برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، مسابقه کتابخوانی را نیز به صورت مجازی برگزار نمود.

در فروردین‌ماه سال 99 جشنواره دانایی توانایی با همکاری رادیو نمایش برنامه بازخوانی یکی از کتب منتخب جشنواره را اجرا کرد. دانش‌ آموزان پس از پایان هر نوبت از برنامه رادیویی می‌توانستند به سایت معرفی شده برای مسابقه مراجعه کنند.

مسابقه کتابخوانی مجازی در مدارس می‌تواند به شیوه‌های گوناگون برگزار شود. از پلتفرم‌های مختلف آموزشی می‌توان برای برگزاری این مسابقات بهره گرفت. بچه‌ها می‌توانند نسخه کتاب را به اشکال ورقی، ای‌بوک یا صوتی دریافت و در مسابقه شرکت کنند.

کلام آخر
چنان که دیدیم برگزاری مسابقه کتابخوانی محدودیت خاصی ندارد. چه در هنگام آموزش حضوری و چه در شرایط آموزش مجازی می‌توان مسابقات کتابخوانی در مدارس را برگزار کرد. ترویج یک فرهنگ و ایجاد یک عادت خوب باید از سنین کودکی آغاز شود. به همین دلیل ترویج کتابخوانی در مدارس نخستین و مهم‌ترین گام برای ارتقای فرهنگ کتابخوانی در جامعه است.