آموزش مهارت های زندگی به دانش آموزان ؛ مهارت های دهگانه سازمان بهداشت جهانی

در مطالب قبلی سایت رایاد در خصوص “ ضرورت آموزش مهارت های زندگی به دانش آموزان ” به طور مفصل صحبت کردیم و به این مهارت‌ها اشاره کردیم. مهارت های زندگی که به آن مهارت‌های ده‌گانه ضروری زندگی نیز گفته می‌شود در سال 1993 جهت ارتقا سطح بهداشت روان توسط سازمان بهداشت جهانی با عنوان “آموزش مهارت های زندگی” تدوین شد.

یونسکو و یونیسف بر این باورند که هر کودکی در جهان باید مهارت‌های اصلی زندگی را فرا بگیرد تا بتواند در موقعیت‌های مختلف عکس‌العمل مناسبی نشان دهد و نحوه مقابله با تعارضات را بداند. این توانایی‌ها فرد را قادر می‌سازد که در جامعه و در ارتباط با دیگران رفتار مثبت و سازگارانه‌ای از خود نشان دهد.
از آنجا که مهارت های زندگی تاثیر زیادی بر عزت نفس و اعتماد به نفس دارند، نقش مهمی نیز در سلامت روان انسان‌ها ایفا می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به‌صورت کامل به معرفی مهارت های دهگانه زندگی بپردازیم و در مورد هرکدام توضیحات مختصری ارائه کنیم.

با تیم آموزشی رایاد همراه باشید و مطالعه این مطلب مهم را از دست ندهید.

ضرورت آموزش مهارت زندگی از دوران کودکی

ممتخصصان و روانشناسان بر این باورند که بهترین زمان جهت یادگیری مهارت‌های زندگی، دوران کودکی و نوجوانی است زیرا سرعت یادگیری در این سن بالاتر از یک فرد بزرگسال است و ذهن انعطاف بیشتری در رویارویی با شرایط و تناقضات دارد. لذا برای داشتن انسان‌هایی با بهداشت روانی بالا و افزایش توانایی‌هاي روانی- اجتماعی آنان، باید از سال‌های اولیه زندگی او برنامه‌ریزی شود تا بتوانند با تقاضا و کشمکش‌هاي زندگی روزمره، به صورت سازگارانه دست و پنجه نرم کنند و آزمون و خطا انجام دهد.

مهارت های ده‌ گانه زندگی سازمان بهداشت جهانی

کارشناسان و جامعه شناسان بر این باورند که اگرچه تعریف مهارت های زندگی و ماهیت آن در هر کشور بر اساس فرهنگ موجود در آن اندکی تفاوت دارد اما پایه و اساس آن در تمام دنیا ثابت و غیر قابل تغییر است.

یادگیری مهارت های زندگی باعث می‌شود که نگرش فرد تغییر کند، رفتار‌های اجتماعی مثبتی از خود نشان داد و تمایلاتش به استفاده از مواد مخدر، خودکشی و خشونت کاهش یابد. فراگیری این مهارت‌ها علاوه بر افزایش عزت نفس و یادگیری دانش باعث آگاهی فرد از حقوق انسانی خود، افزایش سلامت روانی و پیشگیری از بسیاری از مشکلات اجتماعی می‌شود.

داشتن آرامش، برقراری ارتباط دوطرفه، سازگاری و درک متقابل، شاد بودن، حل مسائل بدون خشونت و مدیریت احساسات نیز از دیگر پیامدهای مثبت تبحر داشتن در مهار‌ های زندگی است.

مهارت‌های دهگانه زندگی عبارت است از:

1. مهارت حل مساله؛ نگاه به مشکلات به عنوان یه فرصت

علی رغم تغییرات گسترده‌ای که به مرور زمان در فرهنگ و شیوه زندگی انسان‌ها پدید آمده است، بسیاری از افراد در مواجهه با مشکلات و تناقضات ناتوان و آسیب‌پذیر هستند. آنان نمی‌توانند از دل هر تضاد و مشکل به راه‌حل برسند و به آن به چشم یک فرصت جدید برای پیشرفت نگاه کنند.

لذا مشکلات بدون هیچ راه‌حلی تلنبار می‌شوند و علاوه بر کاهش اعتماد به نفس در فرد، موجب افزایش فشار روحی و مشکلات جسمی نیز می‌گردد. برخی ترجیح می‌دهند از راه‌حل‌های هیجانی و احساسی استفاده کنند که اکثر اوقات نتیجه مطلوبی ندارد. برخی نیز برای فرار از مشکلات و نادیده گرفتن آن به مصرف مواد مخدر و روان‌گردان پناه می‌برند.

اگر تمایل دارید با روش یادگیری و آموزش مهارت حل مساله بیشتر آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم مطلب “ آموزش مهارت حل مسئله به دانش‌ آموزان و کودکان ” را مطالعه کنید.

2. مهارت خودآگاهی؛ شناخت خصوصیات شخصی و کنترل آن

داشتن مهارت خودآگاهی به این معناست که فرد به خوبی خود را می‌شناسد. او می‌داند که در چه وضعیتی به سر می‌برد و چه نقاط قوت و ضعفی دارد. فردی که مهارت خودآگاهی بالایی دارد از توانایی‌های خود، استعداد‌ها و ویژگی‌های مثبت و منفی خود به خوبی باخبر است و برای بهتر شدن خود تلاش می‌کند.

با داشتن توانایی خودآگاهی شما می‌توانید در حین مواجهه با مشکلات پیش آمده، افکار ناخودآگاه و خودکار خود را که به صورت گفتگوی درونی در شما فعال می‌شود مدیریت کرده و از رشد افکار منفی و کاهش اعتماد به نفس جلوگیری کنید.
اگر تمایل دارید درباره مهارت خودآگاهی اطلاعات بیشتری داشته باشید پیشنهاد می‌کنیم مطلب “ تقویت مهارت خودآگاهی در دانش آموزان و کودکان “را مطالعه بفرمایید.

3. همدلی؛ درک کردن احساس دیگران

یکی دیگر از مهارت های زندگی همدلی است. همدلی به معنای توجه داشتن به احساسات و نظر دیگران است و افراد همدل با شناخت واکنش‌های عاطفی که از دیگران می‌بینند سعی می‌کنند عکس‌العمل عاطفی مناسبی از خود بروز دهند. لذا همدلی به دو بعد شناختی ( شناسایی و درک حالات دیگران و حدس زدن دیدگاه او ) و عاطفی ( نشان دادن واکنش عاطفی مناسب و هماهنگ با شرایط درک شده) تقسیم می‌شود.
هر فرد خودآگاهی که تمام نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسد با استفاده از مهارت همدلی می‌تواند به دیگران نیز از زاویه دید خود نگاه کند و او را با تمام نقاط مثبت و منفی که دارد بپذیرد و به آن احترام بگذارد.

همدلی یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی است که در دوست‌یابی، تحمل افراد با عقاید متفاوت و تعامل با دیگران بسیار ضروری است. اطلاعات بیشتر درباره این توانایی را می‌توانید در مطلب “ مهارت همدلی را چگونه تقویت کنیم؟ “مطالعه کنید.

4. روابط بین فردی، تعامل و گفتگو با دیگران

انسان به صورت ذاتی فردی اجتماعی است و نیاز دارد که با دیگران در تعامل باشد. برقراری ارتباط با دیگران باعث می‌شود که فرد نیاز به مهارت‌هایی نظیر همدلی و روابط بین فردی پیدا کند. برقراری ارتباط با دیگران بسیاری از نازهای انسان را برطرف می‌کند و نشان‌دهنده سلامت روانی فرد است.
مهارت روابط فردی به دوبخش کلامی و غیرکلامی قسیم می‌شود و در شروع رابطه، ادامه رابطه و سازگاری با دیگران به کار می‌آید. دانش‌آموزانی که این مهارت را به خوبی فرا گرفته‌اند و از آن استفاده می‌کنند به طور معمول دانش‌آموزانی با اعتماد به نفس و اجتماعی هستند که عموما رفتار سازگارانه و بدون خشونت از خود نشان می‌دهند.

اگر تمایل دارید درباره مهارت های زندگی به خصوص مهارت روابط بین فردی مطالب بیشتری مطالعه کنید پیشنهاد می‌کنیم مطلب” مهارت روابط بین فردی + روش‌ های تقویت آن ” را مطالعه کنید.

5. ارتباط موثر

یکی دیگر از مهارت های زندگی که سازمان جهانی بهداشت برای کودکان لازم می‌داند، داشتن ارتباط موثر است. داشتن مهارت ارتباط موثر به افراد کمک می‌کند که صحبت کردن، ابراز وجود و بیان کردن عقاید و نظرات به راحتی انجام شود و رابطه سالم و موثری با دیگر افراد جامعه برقرار گردد.

فردی که توانایی برقراری ارتباط موثر دارد در درخواست کمک و راهنمایی گرفتن از دیگران مشکلی ندارد و به راحتی می‌تواند احساسات و هیجانات خود را نشان دهد.
اطلاعات بیشتر درباره این توانایی در مطلب مهارت ارتباط موثر در دانش‌آموزان موجود است.

6. مقابله با استرس، واکنش بدن به شرایط ناخواسته و مشکل

استرس واکنش طبیعی بدن در هنگام رویارویی با موقعیت‌های سخت و ناگهانی در زندگی است. ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول از غده آدرنال باعث افزایش انرژی بدن و هوشیاری مغز جهت داشتن عکس‌العمل بهتر در مقابل شرایط پیش آمده می‌شود.

با این حال داشتن استرس طولانی مدت و ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول می‌تواند آسیب زیادی به روح و جسم انسان وارد کند. لذا سازمان بهداشتی جهانی و یونیسف، داشتن مهارت مقابله با استرس را برای تمامی کودکان امری لازم و حیاتی می‌داند.

سازمان یونسکو داشتن تسلط کامل به این مهارت را برای هر فردی بسیار ضروری و لازم می‌داند. اگر تمایل دارید با توانایی مواجهه با استرس و نحوه آموزش آن به کودکان بیشتر آشنا شوید توصیه می‌کنیم از مطلب مهارت مقابله با استرس برای دانش‌آموزان دیدن کنید.

برای دوره های مهارت زندگی سالم کودکان از بدو تولد تا ۱۲ سال پیشنهاد می‌شود: https://vofour.com/healthy-life-course-for-children/

7. مدیریت هیجان؛ مدیریت احساسات مثبت و منفی

هیجان به احساسات درونی گفته می‌شود که می‌تواند بر رفتار و نحوه تصمیم‌گیری و حل مساله فرد تاثیر بگذارد. هیجانات به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می‌شوند و هریک کارکردهای متفاوتی را برای فرد رقم می‌زنند. مدیریت و کنترل هیجانات منفی اعم از ترس، خشم و فقدان می‌تواند در ارتباط موثر و کسب آرامش و سلامت روان بسیار مفید واقع شود.

مدیریت هیجان به افراد کمک می‌کند تا همدلی بیشتری داشته باشند و ارتباط موثری را با دیگران تجربه کنند. در صورتی که تمایل دارید درباره این توانایی اطلاعات بیشتری کسب کنید می‌توانید از مطلب مهارت مدیریت هیجان در دانش‌آموزان استفاده کنید.

8. تصمیم‌گیری، انتخاب از بین چند گزینه

تصمیم‌گیری یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی است که هر فردی باید در آن تبحر داشته باشد. تمامی انسان‌ها با استفاده از مهارت تصمیم‌گیری سرنوشت خود را رقم می‌زنند چرا که تصمیم اشتباه می‌تواند چندین جنبه از زندگی تصمیم‌گیرنده را تحت شعاع قرار بدهد. در هنگام تصمیم‌گیری فرد با شرایطی مواجه می‌شود که برای آن چندین جواب مختلف وجود دارد و انتخاب بهترین و کارآمدترین گزینه نیازمند درایت، شهامت و جسارت است.

مواردی مانند شتاب، ترس از تغییر و شکست، تعصب و توجه بیش از حد به موانع از مهم‌ترین عوامل بازدارند در تصمیم‌گیری هستند.
تصمیم‌گیری به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی نیاز به تمرین و آزمون و خطال زیادی دارد. در صورنی که دوست دارید درباره این مهارت بیشتر بدانید می‌توانید مطلب مهارت تصمیم‌گیری در دانش‌آموزان را مطالعه کنید.

9. تفکر خلاق؛ مهارت اندیشیدن به گونه‌ای دیگر

یکی از موثرترین مهارت ‌های زندگی برای تصمیم‌گیری درست، تفکر خلاق است. تفکر خلاق نوعی مهارت ذهنی است که در آن فرد به بازسازی واقعیت به نحوی منحصر به فرد می‌پردازد. در این فرآیند بین تجربیات و اتفاقات گذشته و حال ارتباط جدید ایجاد شده و راه‌حل و گزینه‌های بهتری به فرد الهام می‌شود.

این نوع از تفکر افراد را به دیدن شرایط و موقعیت‌ها به شیوه‌ای جدید و انعطاف‌پذیری بیشتر در برابر محدودیت‌ها و سنت‌ها تجهیز می‌کند. جهت اطلاعات بیشتر درباره تفکر خلاقانه و پرورش آن می‌توانید مطلب مهارت تفکر خلاق در دانش‌آموزان را مطالعه کنید.

10. تفکر نقادانه، اندیشیدن همراه با مسئولیت و استدلال

یکی دیگر از مهارت ‌های زندگی که هر انسانی باید در آن تبحر داشته باشد تفکر نقادانه است. این تفکر به صورت ذاتی در درون ما وجود ندارد و با تمرین و تکرار در وجود ما نهادینه می‌شود. این نوع از تفکر که جهت ارزیابی مسائل استفاده می‌شود با بررسی داده‌ها و اطلاعات به قضاوت می‌نشیند. گوش کردن به نقطه نظرات دیگران، انعطاف‌پذیری و مشورت با افراد متخصص از مهم‌ترین اقداماتی است که در این نوع تفکر انجام می‌شود.

در صورتی که تمایل دارید درباره این مهارت زندگی، اطلاعات بیشتری به دست آورید می‌توانید مطلب مهارت تفکر انتقادی در دانش‌آموزان مراجعه کنید.

سخن پایانی

آموزش مهارت های زندگی به کودکان اهمیت بسیاری دارد زیرا این مهارت‌ها اساسی‌ترین مهارت‌هایی هستند که کودکان برای رشد و توسعه‌ی سالم خود نیاز دارند. این مهارت‌ها شامل مهارت‌های حرکتی، شناختی، زبانی، اجتماعی و همچنین مهارت‌های انعطاف‌پذیری و تعامل با محیط اطراف می‌شوند.

آموزش مهارت های دهگانه به کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا بهبود قابلیت‌های حرکتی خود را تجربه کنند، از توانایی‌های شناختی خود بهترین استفاده را ببرند، با دیگران به طور موثر تعامل کنند و از زبان برای بیان احساسات و نیازهای خود استفاده کنند. همچنین، این مهارت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا بهبود خودآگاهی و اعتماد به نفس خود را تجربه کنند و با مشکلات و چالش‌های روزمره بهتر کنار بیایند. بنابراین، آموزش مهارت های زندگی به کودکان از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا در هر جنبه از زندگی خود بهترین عملکرد را داشته باشند و به عنوان افراد سالم و موفق در جامعه رشد کنند.