نحوه برخورد با دانش آموز بیش فعال

طبق آماری که در هر صد نفر، 3 الی 5 دانش آموز ابتدایی از اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD ) رنج می‌برند. در نتیجه وجود همچین دانش‌آموزانی سر کلاس درس شما، خیلی هم دور از ذهن نیست. اگر دانش آموز بیش فعالی سر کلاس شما حضور دارد، بهتر است تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید. در غیر این صورت، باز هم با ما همراه باشید. بهتر است نحوه برخورد با دانش آموز بیش فعال را قبل از اینکه با او مواجه شوید بدانید؛ چرا که برخورد معلم با دانش آموز بیش فعال، می‌تواند تا حد زیادی زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد (هم تأثیر مثبت و هم تأثیر منفی).

تا انتهای مقاله با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.

تفاوت دانش آموز بازیگوش با دانش آموز بیش فعال

برخی از معلم‌ها و والدین، روی هر دانش آموزی که بازیگوشی کند و شلوغ کاری انجام دهد، برچسب بیش فعالی می‌زنند. این در صورتی است که شیطنت در دوران کودکی امری کاملاً طبیعی است و کاملاً با بیش فعالی تفاوت دارد. ممکن است شما در مواجه با کودکی متوجه شوید که:

• بیشتر از حد معمول فعالیت و تحرک دارد.
• دائم دچار حواسپرتی است و نمی‌تواند حتی برای مدتی کوتاه به یک کار ثابت مشغول شود.
• بدون فکر و به صورت ناگهانی دست به کاری می‌زند. به عبارتی تکانشی است.
• به سختی می‌تواند تمرکز کند.

شاید در این موقعیت، بگویید که دانش آموز بیش فعال است. اشتباه نکنید. دانش آموزی ممکن است برخی از این علائم را داشته باشد ولی از اختلال توجه رنج نبرد. زمانی می‌توان گفت او ADHD است که این علائم وضعیت تحصیلی و ارتباط او با دیگران را با مشکل روبرو کند.

نحوه شناسایی دانش آموزان بیش فعال ابتدایی

همان‌طور که گفته شد، یک سری علائم خاص وجود دارد که ممکن است شما را مشکوک به وجود بیش فعالی در دانش آموز نماید. این علائم اگر باعث بروز مشکل در زندگی عادی و تحصیلی کودک کند، نشان دهنده بیش فعالی است.
اگر بخواهیم به صورت دقیق‌تری بررسی کنیم، دانش آموزان بیش فعال معمولاً دارای ویژگی‌های زیر هستند:

-بی دقت هستند و در توجه به جزئیات مشکل دارند. کافی است احساس کند که چیزی خسته کننده است، به راحتی دچار حواس پرتی می‌شوند.

مقاله پیشنهادی: نحوه برخورد با دانش آموزان ابتدایی

-به راحتی نمی‌توانند به صحبت دیگران گوش کنند. معمولاً قبل از اینکه طرف مقابل جمله خود را کامل کند، این کار را برایش انجام می‌دهند یا شروع به صحبت می‌کنند. به همین خاطر در کلاس درس هم به سختی می‌توانند به صحبت‌های شما گوش بکنند.

-به راحتی از دستورالعمل‌ها پیروی نمی‌کنند و این کار از روی لجبازی نیست.

-نمی‌توانند منتظر بمانند و زمانی که با اتفاق خاصی مواجه نمی‌شوند ناآرام و بی‌حوصله می‌شوند. این ناآرامی را در رفتارهایی مثل صحبت کردن با کناردستی، ضرب گرفتن روی نیمکت، کشیدن پا روی زمین، نقاشی کردن روی کتاب دفتر و وسایل و جابه‌جا شدن روی نیمکت خواهید دید.

-همه چیز را فراموش می‌کنند و این محدود به مطالب درسی نیست. نمی‌دانند وسایل خود را کجا گذاشته‌اند. مرتب با گم کردن اشیا درگیرند.

-تحریک پذیر هستند و خیلی زود کم طاقت و عصبی می‌شوند. به راحتی احساس سرخوردگی می‌کنند. زود به گریه می‌افتند و زیاد گریه می‌کنند.

-نامنظم‌اند و به راحتی نمی‌توانند به کارها و وسایل خود نظم و ترتیب ببخشند.

-به خاطر عدم توجه، توانایی‌های کمی نیز دارند.

-بیشتر می‌ترسند.

-دچار استرس و اضطراب‌اند.

-هنگام بازی دیگران را آزار می‌دهند یا موجب می‌شوند بازی به هم بخورد.

بیشتر بخوانید: نقش معلمان در تربیت دانش آموزان

-زود از یک وسیله بازی خسته می‌شوند.

-معمولاً همبازی های کوچک‌تر از خود را برای بازی انتخاب می‌کنند.

-اقدام به ایجاد صداهای آزاردهنده می‌کنند. مثلاً مدام سوت می‌زنند.

-نمی‌توانند به راحتی از کاغذ و قلم برای انجام تکلیف استفاده کنند. ترجیح می‌دهند اعمال ریاضی را با استفاده از انگشت‌های دست انجام دهند.

-در انجام دادن تکالیف نیز دچار بی‌نظمی و کم توجهی‌اند. مثلاً حروف را جابه‌جا می‌نویسند.

-کارها را بدون فکر و تأمل انجام می‌دهند. به همین خاطر زیاد خودشان را به دردسر می‌اندازند. ممکن است، بدون توجه به اینکه آسیب زدن به وسیله‌ای ممکن است خودشان را دچار آسیب کند آن کار را انجام دهند.

– اغلب ناراحت‌اند و کمتر خوش‌حال و شاد هستند.

هر چقدر که موارد بیشتری از این ویژگی‌ها را در او مشاهده کنید، احتمال ADHD قوی‌تر است. با این حال، تشخیص بیش‌فعالی باید فقط توسط متخصصین انجام شود و یک روانشناس و روان‌پزشک کودک وجود این اختلال را در او تایید کنند.
در صورتی که حس کردید این اختلال وجود دارد مسئله را با والدین مطرح کنید. تشخیص اختلال و اقدام برای درمان خیلی از دانش آموزان بیش فعال ابتدایی به واسطه اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی معلم به والدین انجام شده است.

در برخورد با دانش آموزان تنبیه و تشویق نیز از روش های مهم تربیتی هستند. این کارهم باید به صورت اصولی و صحیح انجام گیرد تا آسیب های روحی به دانش آموز وارد نکند برای دانستن این روش ها بخوانید مقاله: تأثیر تشویق و تنبیه بر رفتار کودک

15 راهکار در برخورد با دانش آموز بیش فعال

برخورد با دانش آموز بیش فعال باید به درستی انجام شود. راهکارهای زیادی وجود دارد. راهکارهای زیر بخشی از راهکارهای مناسب برای برخورد با دانش آموز بیش فعال است:

1.برخورد معلم با دانش آموز بیش فعال باید همراه با صمیمت باشد. هر کودک بیش فعال، علاقه‌مندی‌ها، استعدادها و توانایی‌ها و نقاط قوت و ضعف خاص خودش را دارد. باید بتوانید از طریق این شناخت، باعث گسترش مهارت‌های زندگی او بشوید. به همین خاطر بهتر است به صورت مداوم با والدین او ارتباط داشته باشید و از فعالیت‌ها، رفتارها و علاقمندی‌های او در بیرون مدرسه اطلاع داشته باشید.

2. محدوده بزرگ‌تری برای نشستن او اختصاص دهید تا بتواند آزادانه حرکت داشته باشد و از لوازم و وسایلش استفاده کند. مثلاً اگر هر نفر نصف نیمکت جا دارد، برای او یک نیمکت کامل در نظر بگیرید.

3. در تایم کلاس، مسئولیت‌هایی که نیاز به تحرک بدنی دارند را برعهده او بگذارید. مثلاً، توزیع کردن برگه‌ها، رفتن به دفتر مدرسه و کارهایی از این قبیل که به او اجازه انجام فعالیت بدنی حین زمان کلاس را به او می‌دهد.

4. زمانی که کاری انجام می‌دهد یا از پس انجام تمرینات خود برمی‌آید از او تشکر کنید و در او احساس مسئولیت و وظیفه شناسی را تقویت کنید.

5. این کودکان معمولاً کارها را نیمه تمام باقی می‌گذارند و شاید باید آن‌ها را تشویق کنید تا یک فعالیت را تا آخر انجام دهد. استفاده از زور و جبر کارگشا نیست. بهترین کار این است که وقتی کاری را تمام کرد، او را تشویق کنید. اگر حس می‌کنید این تشویق در کلاس، وقتی که سایر دانش آموزان برای به اتمام رساندن کاری نیاز به تشویق و تمجید ندارند ایجاد تفاوت می‌کند، در خلوت اقدام به انجام آن کنید.

6. به صورت اختصاصی برای او وقت بگذارید. هر چند این زمان اندک باشد. با او درباره نقاط قوتش صحبت کنید و او را از رضایتمندی‌ خود مطلع کنید.

7. در طول کلاس، چند مرتبه از بچه‌ها بخواهید که از جای خود بلند شوند و حرکات ورزشی از قبیل درجا زدن، فعالیت‌های کششی یا … انجام دهند. برای دو الی سه دقیقه کافی است. این کار می‌تواند با هیجان و سروصدا همراه باشد و فرایندی تشویقی در نظر گرفته شود . به عنوان مثال، بعد از انجام دادن تمرینات، پاسخ دادن به سوالات و … به این صورت، انرژی دانش آموز بیش فعال بدون اینکه با سایرین احساس تفاوت کند تخلیه خواهد شد.

8. صدای موسیقی کلاسیک بدون کلام و صدای طبیعت می‌تواند به او در داشتن تمرکز کمک کند. اگر امکان دارد از این موسیقی‌ها هنگام انجام تمرین‌ها استفاده کنید.

9. او را در نزدیکی خود بنشانید. به این صورت می‌توانید بیشتر به او تسلط داشته باشید و وقت حواس پرتی ذهن او را دوباره به سمت موضوع درس کلاس بکشانید.

10. زمانی که حواس او از گوش دادن به درس یا انجام تکالیف پرت شده است، با هوشمندی تمام او را به تمرکز دوباره روی درس دعوت کنید. وقتی حس کردید به درس گوش نمی‌دهد یا تمرکز او از انجام تمرین برداشته شده، دستی روی سرش بکشید، او را مخاطب قرار دهید یا به او یک راهنمایی کنید. این کار نباید جنبه مچ گیری داشته باشد.

11. از آنجایی که آن‌ها احتمالاً در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارند، او را تشویق کنید تا با دیگران ارتباط بگیرد. از روش‌های مختلفی می‌توانید این کار را انجام بدهید. مثلاً، از او بخواهید چیزی را به دیگری قرض بدهد، قرض بدهد یا کاری را با دیگری انجام بدهد.

12. عدم برقراری ارتباط او با سایرین شاید به این خاطر باشد که او از لحاظ سن بلوغ نسبت به همکلاسی‌های خود چند سال عقب‌تر است و به همین خاطر نمی‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند و ترجیح می‌دهد با کودکان کوچک‌تر از خودش که از لحاظ سن بلوغی با آن‌ها یکسان است دوست شود. برای جلوگیری از دور شدن او از جمع‌ همکلاسی‌هایش برای آن‌ها فعالیت گروهی در نظر بگیرید.

13. گاهی ممکن است در برخورد با دانش آموز بیش فعال کلافه شوید. در این مواقع کوچک‌ترین ضعفی از خود نشان ندهید. بدون اینکه به صورت لفظی یا فیزیکی پرخاشگری کنید و سر او داد بزنید خود را آرام کنید. در اسرع وقت از مشاور مدرسه کمک بخواهید.

بیشتر بخوانید: نحوه برخورد با دانش آموز پرخاشگر

14. تکالیف او را در دفترش یادداشت کنید. چون ممکن است آن‌ها را فراموش کند یا نداند که باید با چه ترتیب و چه نظمی آن‌ها را انجام دهد.

15. به جای استفاده از جملات و کلمات منفی، از جملات و کلمات مثبت استفاده کنید. به عنوان مثال به جای این که بگویید نباید با بغل‌دستی‌‌ات حرف بزنی بگویید که بهتر است تا زنگ تفریح صبر کنی و بعد با دوستانت صحبت کنی.

16. وقتی که برای صحبت کردن یا انجام کاری بی‌صبری می‌کند، برای لحظه‌ای او را دعوت به آرامش کنید و وقتی آرام شد، از او بخواهید کاری که برای کاری که او بی‌تاب بود یا حرفی که برای زدنش عجله داشت اقدام کند. به عنوان مثال، وقتی که در حرف شما می‌پرد، حرف خود را قطع کنید.
از او بخواهید یک لحظه صبر کند. وقتی که ساکت شد او را دعوت به صحبت کنید تا بگوید که چه چیزی برای گفتن داشت. به این صورت، ذره ذره صبر کردن را به او می‌آموزید.

کلام آخر ‍‌

برخورد معلم با دانش آموز بیش فعال بی‌اندازه مهم است. برخورد نامناسب ممکن است در او ایجاد سرخوردگی کند و او را از تحصیل دلسرد کند. در صورتی که یک برخورد مناسب می‌تواند او را به درس خواندن و تمرکز کردن مشتاق تر کند. بهتر است بدانید که اختلال بخشی از این کودکان در صورت اقدامات درمانی و دیدن برخوردهای مناسب درمان خواهد شد. خوب است که شما به عنوان معلم در برخورد با دانش آموز بیش فعال درست عمل کنید.