مقاله
حسادت کودکان؛ چگونه با کودک حسود برخورد کنیم؟
حسادت یک مشکل عاطفی است که عده ای از آن رنج می برند. برخی از دانشمندان معتقدند که این احساس غریزی و حتی ژنتیکی است و این اختلال نوعی واکنش عاطفی در برابر از دست دادن و یا تصور از دست دادن محبت یک عزیز است. افراد دارای این مشکل نه تنها خود آرامش روانی ندارند، بلکه با رفتارهای خود باعث سلب آرامش دیگران نیز می شوند. لذا با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله از رایاد تصمیم داریم به بررسی این مشکل، علل ایجاد کننده ی آن، علایم و نشانه ها و راهکارهایی برای والدین بپردازیم تا این مشکل را از سر راه آن ها برداریم و از بروز حسادت در کودکان پیشگیری و در صورت بروز مشکل از شدت آن کاسته و در جهت درمان آن گام های موثری برداشته شود.
زمان شیوع حسادت در کودک
مشکل حسادت معمولا از همان سنین کودکی شروع می شود و با واکنش های رفتاری رخ می دهد و اگر زمینه های بروز آن روشن نشود، در شخصیت فرد ریشه دوانده و به بزرگسالی او منتقل می شود. به طور کلی سن شیوع و ظاهر شدن حسادت طبق باور تعدادی از روانشناسان، حدود 15 تا 16 ماهگی در کودک می باشد و در سن 2 تا 5 سالگی و سن بلوغ حس حسادت به اوج خود می رسد.
البته لازم به ذکر است که تمامی روانشناسان چنین اعتقادی ندارند و برخی معتقدند حسد از سن “سه سالگی ” آغاز می شود.
علل بروز حسادت در کودکان
حسادت در کودکان علل متفاوت و متعددی دارد که در ادامه به بررسی برخی از آن ها می پردازیم:
1. تولد نوزاد دوم: آمادگی کودک قبل از تولد فرزند دوم بسیار مهم است .فرزندان اول عمدتا دوست دارند همیشه نزد پدر و مادر خود محبوب باشند و با ورود فرزند دوم ممکن است جایگاه خود را از دست بدهند و مهر و محبت قبل والدین را مشاهده نکنند و خواهر یا برادرشان را برای خود مخاطره آمیز و یا یک تهدید بدانند و تصور کند موقعیت او در حال به خطر افتادن است. حسادت کودکان به فرزند دوم یکی از رایج‌ترین انواع حسد است که در جامعه با آن مواجهیم.
2. مقایسه و تبعیض میان فرزندان: برخی از والدین متاسفانه با فرند دوم برخورد بهتری دارند و برای او بیشتر وقت می گذارند. درست است که یک نوزاد نیاز به توجه و مراقب ویژه ای دارد ولی اگر این توجه ها مدیریت نشوند حسادت کودک اول برانگیخته می شود.
3. تفاوت سنی: طبق نظر بسیاری از روانشناسان حوزه کودک، فاصله سنی بین دو فرزند باید حدود دو تا چهار سال باشد. در غیر این صورت کودک اول نمی تواند به خوبی نوزاد را درک کند.
4. تضاد بین والدین: تعارض و اختلاف والدین حس بی ارزشی و تنش در کودک به وجود می آورد و امکان دارد کودک این خشم خود را با حسادت بروز دهد.
5. والدین همیشه مراقب و نگران : محبت، توجه و مراقب بیش از اندازه به فرزند اول، سبب لوس، حساس شدن و همچنین پایین آمدن عزت نفس کودک و در نتیجه بروز حسادت در کودکان می‌شود.
علایم و نشانه های حسادت در کودک و عواقب آن
حسادت همواره با فشار عاطفی همراه می باشد و به اشکال گوناگون ظاهر می گردد از جمله :
- آسیب زدن: طبق برخی مطالعات ، کودکان هنگام حسادت ممکن است به فرد مقابل ضربه و آسیب وارد کنند و یا او را گاز بگیرند.
- خواستار توجه بودن: اگر كودک شما خواستار توجه بیشتر است ، این یکی از نشانه های وجود حسادت در او می باشد.
- تغییر ناگهانی رفتار: برخی از کودکان ممکن است یا به رفتار بی ادبانه خود ادامه‌دهند یا ممکن است نسبت به موضوع حسادت خود بسیار محبت کنند و یا برای برتر بودن تلاش بیش از حد کنند.
- گوشه گیر شدن: کودکان حسود گاهی بر اثر این فشار روانی ممکن است گوشه گیر و انزوا طلب شوند.
همچنین چنانچه حسادت در کودکان شکل بگیرد و باقی بماند عوارض ناگواری برای کودک و اطرافیان در پی دارد.
ایجاد احساس ناتوانی و سرخوردگی در کودک، کاهش عزت نفس، پرخاشگری نسبت به دیگران به‌خصوص دوستان خود، انزوا و گوشه نشینی و قلدری از مهم تریم عواقب این مشکل عاطفی است.
راه های درمان حسادت در کودکان
طبق نظر روانشناسان، راهکارهای اساسی رفع حسادت در کودکان عبارتند از:
- به صحبت های کودک گوش دهید و با او همدلی کنید: بگذارید کودک شما احساسات خود را آزاده بیان کند و به شما برای صحبت کردن اعتماد کند.
- از مقایسه کردن کودک با سایر افراد خود داری کنید: فرزندتان را همانگونه که هست دوست بدارید. کودک و توانایی ها ی او را با خواهر ،برادر و دوستانش به هیچ‌عنوان مقایسه نکنید.
- اهمیت شکر گذاری را به فرزند خود بیاموزید: حس زیبای بخشیدن، شکرگذاری و به اشتراک گذاشتن را به کودک خود بیاموزید و او را متوجه این حس خوشایند کنید.
- با کوک خود بازی کنید: هیچ گاه از تاثیر بازی بر یادگیری کودک غافل نشوید. بازي يکي از عواملي است که در ايجاد حس استقلال و خودباوري کودکان نقش مهمي دارد، زیرا کودک در قالب بازي نقش و حسي را تجربه مي کند که برايش تازگي دارد.
در حقیقت بازی درمانی روشی است برای کاهش حسادت در کودکان. آن ها با بازی می توانند عضو جدید خانواده را بپذیرند.
اکنون می خواهیم یک بازی برای پیشگیری و درمان حسادت کودکان به شما آموزش دهیم:
بازی بچه شدن
مادر روزانه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه وقت خود را کاملا به کودک بزرگتر اختصاص می دهد. به طوری که کودک تمام توجه و مهرورزی مادر را به نوزاد جدید، از طریق دوباره بچه شدن دریافت کند. این امر در جهت کاهش احساس رقابت و نفرت کودک است. در طول این مدت تمام توجه مادر باید به کودک بزرگتر اختصاص یابد. البته این بازی به‌هیچ‌وجه نباید در حضور سایر اعضای خانواده انجام‌شود.
می توان این جلسه را با نشان دادن عکس، فیلم ها و لباس های دوران کودکی وی شروع کرد. سپس مادر بازی های دوران کودکی وی مثل قایم باشک را پیشنهاد می کند. پس از آن، نوبت در آغوش کشیدن کودک است، در حالی که کودک شیشه ی شیر دوران نوزادی خود را می نوشد و به کتاب های دوران نوزادی خود نگاه می کند. حال کودک به حد کافی آغوش گرم و بوسه های مادر را تجربه کرده و حتی پیام های آرام بخش از وی دریافت می کند.
بچه گانه حرف زدن کودک و لالایی های تسکین دهنده ی مادر در این زمان خوشایند است. در این زمان مادر یادآوری می کند که ” وقتی تو بچه بودی برایت این طوری با تو بازی میکردم وغیره. تو خیلی بانمک بودی و ما همگی مثل حالا دوستت داشتیم. یادم می آید یکبار که …” یکی از راه های مناسب برای ختم این ماجرا، پیچیدن کودک در پتوی دوران کودکی و خواباندن روی مبل است. با این عمل به او می فهمانیم که زمانی، تنها مرکز توجهات بوده و تمام رفتارهای مشابه نوزاد جدید در مورد وی نیز اجرا شده است. از این راه حسادت وی کاهش می یابد. وسایل لازم برای بازگشت به بازی های دوران کودکی شامل پتو، شیشه شیر، پستانک، جغجغه، لباس های دوران نوزادی، جعبه سرگرمی، کرم بچه و عروسک های سخنگو است.
همواره توجه داشته باشید که رفتار با کودک مانند سایر مسائل مهم زندگی نیاز به آموزش دیدن و وقت گذاشتن دارد، لذا حتما روزانه زمان و مکان خاصی را برای بازی با کودک اختصاص دهید.
راه‌های درمان حسادت در تعالیم دینی
راهکارهای درمان و پیشگیری از حسادت در تعالیم دینی به طور کلی اینگونه بیان شده است:
- توجه به نعمت های گوناگون خداوند
- داشتن روحیه توکل
- غبطه خوردن بجای حسادت
- افزایش قناعت و رضایت مندی از زندگی
- توجه به معاد