راهنمای روش تدریس نمایشی در ابتدایی

نمایش یا نشان دادن یکی از انواع روش های تدریس ابتدایی است. این مفهوم بسیار گسترده است، در نتیجه روش تدریس نمایشی در ابتدایی به هر روشی اطلاق می‌گردد که در آن بتوان مفاهیم درسی را پیش چشم دانش‌آموزان مقطع ابتدایی به نمایش درآورد. در این مقاله به شرح مراحل روش نمایشی تدریس می‌پردازیم که شامل آمادگی، توضیح، نمایش، تجربه و سنجش می‌شود. همچنین به بیان تأثیرات و کارکردهای روش تدریس نمایشی خواهیم پرداخت.

با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.

انواع روش های تدریس نمایشی

بر این اساس که دانش‌آموزان در چه پایه‌ای هستند و ماده‌ی درسی چیست، انواع روش تدریس نمایشی قابل طراحی و اجراست. هدف روش تدریس نمایشی در ابتدایی این است که دانش‌آموزان بتوانند مفاهیمی را که در متن کتاب درسی‌شان آمده یا آموزگارشان به شیوه‌ی شفاهی توضیح می‌دهد، در پیش چشم خود ببینند.

اساسا تصویر و لمس مفاهیم به صورت واقعی، کمک شایانی به ژرف سازی یادگیری در ذهن می‌کند. ترکیب روش تدریس نمایشی با مطالبی که در کتاب درسی بیان شده است، یادگیری و ادراک را تقویت می‌کند.

روش تدریس نمایشی در ابتدایی برای دروسی مثل ریاضی با علوم یا تاریخ و جغرافی تفاوت دارد. در درس ریاضی می‌توان اشکال هندسی، مفاهیمی چون محیط و مساحت، محاسبات و غیره را با استفاده از ابزارها و امکانات تجسمی گوناگون به نمایش درآورد.

نمایش ماکت‌هایی در کلاس برای مفاهیم دروسی چون علوم و مطالعات اجتماعی کاربردی است. برای دروسی مثل تاریخ، دینی و … نیز بر اساس موضع و محتوای درس می‌توان انواع گوناگونی از تدریس نمایشی را اجرا نمود؛ مثلا می‌توان از ماکت‌هایی برای به نمایش درآوردن وضعیت اقلیمی و عناصر جغرافیایی، جنگ‌ها و وقایع تاریخی و مفاهیم دینی کمک گرفت.

مراحل اجرای روش‌های تدریس نمایشی

مبنای اصلی روش تدریس نمایشی در ابتدایی، دیدن و مشاهده کردن است. در این روش آموزگار می‌تواند یک وسیله و کاربرد آن را به دانش‌آموزان نشان دهد یا مراحل ساخت آن را در پیش چشمشان اجرا کنند.
چنان که گفتیم نوع و نحوه‌ی اجرای روش تدریس نمایشی، به نوع درس و قابلیت‌های آن بستگی دارد اما چند مرحله‌ی کلی را می‌توان برای آن برشمرد:

آمادگی

نخستین گام، روشن کردن هدف تدریس و آن تأثیر و نتیجه‌ای است که نمایش باید در ذهن دانش‌اموزان ایجاد کند. اگر آموزگار قصد استفاده از وسیله‌ای را دارد، باید بر اجزا و روش کار آن تسلط داشته باشد و از سلامت و کارایی صحیحش اطمینان یابد. اگر قصد استفاده از ماکت و دیگر وسایل مشابه را دارد، باید دقت کند که وسیله‌ی نمایشی کاملا با محتوای درسی مطابقت داشته باشد تا در ذهن دانش‌آموزان مباحث متفاوتی شکل نگیرد.

توضیح

در این مرحله از روش تدریس نمایشی در ابتدایی، آموزگار باید به زبان ساده توضیح دهد که هدف و فرایند نمایش به چه صورت است و در حین انجام یا پس از آن از دانش‌آموزان چه انتظاری دارد. همچنین وسایلی را که قصد تدریس نمایشی با آن‌ها را دارد، معرفی و کارکردشان را تشریح می‌کند.

در این مرحله از روش تدریس نمایشی در ابتدایی خوب است آموزگار پرسش‌هایی را مطرح کند که انتظار دارد شاگردان پس از انجام نمایش، بتوانند به آن‌ها پاسخ دهند. این کار سبب می‌شود دانش‌آموزان تمرکز خود را بر مشاهده‌ی دقیق بگذارند و هدف یادگیری محقق شود.

نمایش

در این مرحله، نمایش با کمک ابزارها و وسایل انجام می‌شود و شامل عملیاتی ضروری است که به ایجاد دانش و مهارت می‌انجامد و مشاهده‌کنندگان می‌توانند از آن درکی حاصل کرده و نتیجه‌ای بگیرند که در راستای اهداف درسی باشد.

تجربه

در این مرحله از روش تدریس نمایشی در ابتدایی، محور، دانش‌آموزان هستند که نمایش انجام شده توسط آموزگار را تکرار می‌کنند تا تجربه‌ای فردی از آن به دست آورند. آموزگار در این مرحله بر کار آنان نظارت دارد و اشکالات احتمالی عملکرد را برطرف می‌کند. این مرحله با روش تدریس کاوشگری در ابتدایی نیز در ارتباط است و می‌توان از این دو روش به صورت تلفیقی استفاده کرد.

سنجش

پس از تکمیل تمام مراحل آموزگار می‌تواند پرسش‌هایی را به صورت شفاهی یا کتبی از بچه‌ها بپرسد تا نتیجه‌ی کار، روشن و یادگیری، تثبیت شود.

روش تدریس نمایشی غیرمستقیم

استفاده از هرگونه امکانات الکترونیکی برای نمایش، نوعی روش تدریس نمایشی در ابتدایی به صورت غیرمستقیم است. در برخی شرایط که امکانات تجسمی کافی برای اجرای روش تدریس نمایشی وجود ندارد، یا اهداف آموزشی با نمایش فیلم، کلیپ، عکس و پاورپوینت بهتر و سریع‌تر محقق می‌شود، می‌توان از این امکانات استفاده کرد.

در ترکیب روش تدریس نمایشی با روش های تدریس فعال در ابتدایی می‌توان برای مثال از دانش‌اموزان خواست خودشان اقدام به تهیه فیلم ، عکس یا کلیپ مرتبط با محتوای درسی نموده و آن را با سایر اعضای کلاس به اشتراک بگذارند و توضیحات لازم را ارائه دهند.

تفاوت روش تدریس نمایشی و اکتشافی

روش نمایشی بیشتر مبتنی بر ارائه‌ی مطالب و محتواهای از پیش آماده شده است در صورتی که در روش تدریس اکتشافی نقش دانش‌آموز و فعالیت‌های او پررنگ و تعیین کننده است؛ بنابراین، کارکرد القایی روش تدریس نمایشی در ابتدایی نسبت به روش اکتشافی بیشتر می‌شود.

در روش تدریس اکتشافی این دانش‌آموز است که باید خود به آزمون و خطا بپردازد تا به مفهومی برسد که هدف آموزگار است اما در روش نمایشی، مفهوم از ابتدا مشخص است و تنها به تصویر کشیده شده یا مجسم می‌گردد و دانش‌آموز می‌تواند آن را در کنار شرح و توضیحات کتاب درسی، به صورت تجربی نیز درک کند.

مزایای روش تدریس نمایشی در ابتدایی

مهم‌ترین مزیت روش تدریس نمایشی برای بچه‌های مقطع ابتدایی، استفاده از اشیاء حقیقی است که در تکمیل مفاهیم مکتوب یا شفاهی درسی به کمک یادگیری دانش‌آموزان می‌آید و فرایند کاری آموزگار را نیز تسهیل می‌کند.

اگر امکان گردش علمی یا به هر صورت مشاهده‌ی پدیده‌ها از نزدیک امکان‌پذیر نباشد، می‌توان از ماکت‌ها و نمونه‌های کوچک آن‌ها استفاده کرد. برای مثال نحوه‌ی گردش سیارات به دور خورشید را می‌توان به راحتی با نمایش مستقیم ماکت‌ها یا نمایش غیرمستقیم از طریق ویدئوها به دانش‌آموزان نشان داد.

روش تدریس نمایشی در ابتدایی به خصوص برای این رده‌ی سنی کارایی فراوانی دارد و به درک عمیق‌تر و صحیح‌تر مفاهیم درسی کمک می‌کند. از آن‌جا که کودکان در این سنین تخیلی قوی دارند و آن را برای فهم دروس نیز به کار می‌برند، ممکن است بدون تدریس نمایشی درست، تصوراتی غیردقیق از مفاهیم درسی پیدا کنند و بر مبنای آن پیش بروند.پس لازم است آموزگاران عزیز حتما از روش های تدریس نمایشی برای تکمیل آموزش استفاده نمایند.