مقاله
مهارت تفکر نقادانه در دانش‌آموزان + روش های تقویت آن
مهارت تفکر نقادانه یکی از ده مهارت مهم زندگی است که در سال 1993 توسط سازمان بهداشت جهانی تصویب شد. یادگیری این مهارت‌ها به فرد اجازه می‌دهد تا در موقعیت‌های مختلف عکس‌العمل مناسبی نشان دهد و به خوبی با تعارضات مقابله کند. آموزش مهارت‌های زندگی در دوران کودکی می‌تواند سرعت یادگیری این مهارت‌ها را افزایش دهد و کودک با آزمون و خطا کردن آن در جامعه کوچکی مانند مدرسه، تسلط بیشتری بر آن پیدا کند. بدین ترتیب سلامت روانی جامعه افزایش پیدا خواهد کرد و افراد به موفقیت‌های بیشتری در تمام ابعاد زندگی خود دست خواهند یافت.
مهارت‌های زندگی به فرد عزت‌نفس و اعتماد به نفس بیشتری می‌بخشد و کمک می‌کند تا با دیگران رفتار سازگارانه و محترمانه‌ای داشته باشد.
تفکر نقادانه نیز به عنوان یکی از ده مهارت زندگی، در تقویت توانایی‌های روانی – اجتماعی بسیار موثر است و به فرد کمک می‌کند تا تفاوت‌های فردی دیگران را به راحتی بپذیرد. اگر تمایل دارید با این مهارت بیشترآشنا شوید تا انتهای مطلب با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.
مهارت تفکر نقادانه چیست؟
تفکر نقادانه یا تفکر انتقادی عبارت است از ارزیابی مسائل با استفاده از تفکر صحیح که با استدلال، مسئولیت و داشتن هدف توام شده است. این توانایی به صورت ذاتی در انسان وجود ندارد و باید با آموزش و تمرین این مهارت را در خود تقویت کرد. تفکر نقادانه به فرد کمک می‌کند تا به صورت مستقل به شناسایی مشکلات بپردازد و با تجزیه و تحلیل اطلاعات به بهترین نتیجه دست پیدا کند.
لازم به ذکر است که کارشناسان تفکر انتقادی را نوعی تفکر علمی می‌دانند زیرا اطلاعات به صورت مداوم و منطقی ارزیابی می‌شود و نظر دیگران در آن تاثیرگذار نیست.
تفاوت اصلی تفکر نقادانه و تفکر خلاق را می‌توان در در این دانست که تفکر خلاق در پی یافتن راه‌های تازه است در حالی که تفکر انتقادی نتایج را با استفاده از اطلاعات و منابع موجود و بر اساس دانش قبلی به دست می‌آورد. با این حال مهارت تفکر نقادانه تنها در مسائل علمی کاربرد ندارد و می‌توان از آن در تمام موقعیت‌های زندگی استفاده کرد.
در هنگام استفاده از مهارت تفکر انتقادی بهتر است که به موارد زیر توجه کنید:
- آگاهی و توجه کامل از تاثیراتی که اجتماع و فرهنگ می‌تواند بر روی ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتار انسان‌ها بگذارد.
- اطلاع از وجود نابرابری‌ها، پیش‌داوری‌ها و تبعیضات موجود در جامعه
- اعتقاد داشتن به اینکه هیچ انسانی کامل نیست و پاسخ درست سوالات شما را لزوما دیگران نباید داشته باشند.
- عدم اطمینان به ارزیابی اولیه خود که خالی از تمرکز و توجه به تمام ابعاد است.
- تفکر انتقادی باید در راستای وظایف شهروندی قرار بگیرد و فرد متفکر مسئولیت‌های شهروندی خود را در نتیجه‌گیری‌های خود دخیل کند.
- استقبال کردن از تجارب جدید و بررسی نظرات دیگران
- توانایی اصلاح و تغییر نظر و ایده خود در صورت لزوم
پیش نیاز یادگیری مهارت نقادانه
تفکر نقادانه با جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف و بررسی احتمالات مختلف عجین شده است. لذا فرد در هنگام استفاده از این مهارت نیاز به تفکر منطقی دارد. این نوع از تفکر که با استفاده از روش حل مساله به وجود می‌آید، شامل 6 مرحله اصلی است:
1. بیان مساله
2. جمع‌آوری اطلاعات و طبقه‌بندی آن
3. یافتن راه‌حل‌های مناسب
4. سنجش و آزمایش راه‌حل
5. انتخاب بهترین راه‌حل
6. استنتاج و نتیجه‌گیری
بدین ترتیب جهت تقویت مهارت انتقادی در دانش‌آموزان باید ابتدا مهارت حل مساله و مهارت تصمیم‌گیری به آنها آموزش داده شود.
چگونه مهارت تفکر نقادانه در دانش آموزان تقویت می‌شود؟
همان‌طور که مطالعه کردید تفکر انتقادی به معنای جمع‌آوری و درک اطلاعات از محیط پیرامون و دیگران است که مورد بازبینی، ترکیب و ارزیابی قرار می‌گیرد. راهکارهای عملی زیادی می‌تواند به افراد و دانش‌آموزان کمک کند تا این مهارت حیاتی را در خود تقویت گردانند:
زیر سوال بردن فرایض
یکی از مهم‌ترین روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات توسط مغز، فرضیه‌سازی است. ذهن سعی می‌کند با استفاده از فرضیه، قضاوت و درک مسائل را برای خود ساده‌تر کند. با گذشت زمان و کسب تجربه، ذهن چارچوب مشخصی در فرضیه‌سازی پیدا می‌کند تا جواب سوالات خود را با سرعت بیشتری پیدا کند. اما این چهارچوب و قالب‌ها لزوما همیشه پاسخ و ارزیابی درستی به ما نمی‌دهند. زیر سوال بردن فرایض یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که می‌تواند چهارچوب‌های ذهنی ما را بشکند و به شما کمک کند تا با ذهنی باز و منعطف به مسائل نگاه کنید و از پیش‌داوری کردن خودداری نمایید.
پرسیدن سوالات مختلف از خود
پرسیدن سوال‌های اساسی از خود باعث می‌شود که مشکلات پیچیده و سخت برای شما و ذهنتان ساده شود و به راحتی به تمام ابعاد آن پس ببرید. انجام پرسش و سوال با خود باعث می‌شود که بهترین راه‌حل‌های موجود به ذهن شما خطور کند و اطلاعات به بهترین نحو تجزیه و تحلیل شوند. پرسیدن سوال از چندین منظر مختلف و بررسی تمام اطلاعات می‌تواند ذهن شما را در این فرآیند قوی‌تر کند.
نداشتن تعصب بی‌جا
نداشتن تعصب و غرض از مهم‌ترین عوامل داشتن فکری باز و منعطف جهت پیدا کردن بهترین نتیجه است. همیشه بهترین پاسخ به سوالات شما در زمانی به ذهن شما خطور می‌کند که تمامی اطلاعات را دریافت کرده و به بررسی و تحلیل آن بپردازید. از آن جایی که ذهن متعصب توانایی دریافت هرگونه اطلاعاتی را ندارد و از پذیرش برخی از افکار مخالف سر باز می‌زند، احتمال رسیدن به بهترین پاسخ به میزان زیادی کاهش می‌یابد.
خواندن کتاب‌های مفید
خواندن کتاب‌های مفید باعث م‌شودکه چهارچوب‌ها در ذهن شما از بین برود و بتوانید دیدگاه‌های متفاوتی دیگری که درباره مسائل وجود دارند را کاملا درک کنید. مطالعه باعث گسترش افق دید شما می‌شودو روش تفسیر و تحلیل کردن اطلاعات را به شما آموزش می‌دهد.
همدلی
مهارت همدلی که یکی از مهارت‌های دیگر زندگی است، می‌تواند به دانش‌آموزان در داشتن تفکر نقادانه کمک کند. همدلی که به معنای درک احساسات دیگران است می‌تواند به شما کمک کند تا به راحتی اطلاعات مورد نیاز خود را از دیگران دریافت کنید و نقطه نظرات منتفاوتی را درباره مسئله خود بیابید.
دوستی با افراد باهوش
معاشرت با افراد خلاق و باهوش برای هر انسانی نتایج بسیار خوبی به همراه داد. این افراد به مسائل با دید تازه‌ای نگاه می‌کنند و سوالات زیادی درباره هر چیز دارند. آنان به دنبال راه‌حل‌های جدید هستند و از معاشرت با دیگران و تجربه چیزهای جدید لذت می‌برند. لذا دوستی با آنان می‌تواند در شما نیز تاثیر مثبتی به همراه داشته باشد و ذهن شما از آنها الگوبرداری کند.
امیدوارم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید.
بسیار عالی و قابل فهم بود ، با شیوایی و بلاغت کلام مطالب مفید رو به اشتراک گذاشتین ممنون از شما
سلام دوست عزیز
ممنون از توجه شما.
ممنون