چگونه عادت کتابخوانی را در کودکمان نهادینه کنیم؟

مسلما کودکان و نوجوانان در هر جامعه ای از مهم ترین گروههای سنی محسوب می شوند و نقش عمده ای در جریان فرهنگ سازی ایفا می کنند، بنابراین  ارائه راهکارهای مفید و سازنده که بتواند عادت کتابخوانی در کودک را تثبیت‌کند بسیار مفید و کارساز خواهد بود ، لذا تصمیم گرفتیم در این مقاله به موضوع چگونگی نهادینه کردن عادت کتاب خوانی در کودکان بپردازیم. 

با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.

 

اهمیت موضوع کتابخوانی کودکان

با توجه به اهمیت و ضرورت توجه به موضوع کتاب خوانی در کودکان نباید از این امر مهم غافل شد. در درجه اول بایستی والدین با فراهم کردن زمینه های لازم، ورود کودکان به این عرصه را تسهیل نمایند. در وهله دوم کتابخانه های عمومی از جمله مکان های فعال در این حوزه هستند که همه گروهای سنی را تحت پوشش قرار می دهند و نقش کلیدی در ترغیب و ترویج عادت کتاب خوانی در کودکان و نوجوانان دارند و می توانند با ارائه الگوهای صحیح به حضور بیشتر و پر رنگ تر این گروههای سنی در محیط کتابخانه کمک کنند.

 

 

برای ترغیب عادت مطالعه در کودک باید نقطه شروع و برنامه ریزی و زمان بندی در نظر گرفت و عادت کتاب خوانی را مانند سایر عادات و مهارت ها به کودک آموزش داد. بهترین روش آموزشی برای کودکان، آموزش در محیط خانواده و از اطرافیان و والدین است.

 

حتی وجود یک کتابخانه کوچک در محیط خانه می تواند به عنوان یک مشوق و یک نقطه انگیزشی برای نهادینه کردن عادت کتاب خوانی در کودک کمک کننده باشد.

 

انتخاب کتاب های شاد و سازگار با روحیه و علاقه مندی کودک می تواند نخستین جرقه انگیزشی را در کودک روشن کند. کتابهایی که بتوانند پاسخگوی روحیه پر تحرک و جست و جوگر کودکان باشند و کودک بتواند در آنها پاسخی برای پرسش ها و نیازهایش پیدا کند مسلما او را تشویق به ادامه کتاب خوانی خواهد کرد. بلندخوانی و خواندن جمعی کتاب از سوی والدین نیز از روشهای موثر انگیزشی برای مطالعه است.

 

دلایل عدم گسترش فرهنگ کتاب خوانی در میان کودکان

• عدم وجود مکان و جایگاه مناسب برای کتاب
• نبود برنامه و زمان بندی ویژه برای مطالعه
• نادیده گرفتن علایق کودکان در خرید کتاب
• نبود توجه کافی به کتاب و کتاب خوانی در مدارس

 

نقش والدین در مطالعه کودکان و نوجوانان

خانواده و محیط خانه یکی از عوامل تاثیر گذار در ایجاد انگیزه و ترغیب کودک به مطالعه و کتابخوانی است. بدین معنی که وجود فرهنگ کتاب خوانی در خانواده و کتاب خواندن های بلند بلند و دسته جمعی در خانه می تواند شوق و علاقه به کتاب و کتاب خوانی را در کودکان ایجاد کرده و پرورش دهد. نباید فراموش کرد که رفتار و عملکرد اعضای خانواده بیش از هر عامل دیگری در منش و رفتار کودک تاثیرگذار است.

عادت مطالعه یک مهارت انتسابی نیست و کودک بدون داشتن عادت مطالعه پای به محیط مدرسه می گذارد. بنابراین با توجه به موارد مذکور، یکی از ارکان مهم و کلیدی در تعلیم و تربیت کودک در جامعه امروزی، یافتن راههای علاقه مند کردن کودک و ایجاد انگیزه مطالعه در کودک است.

طبق تجربه افرادی که از دوران کودکی عادت به مطالعه و کتاب خوانی در آنها نهادینه شده توانسته اند بهترین بهره را از اوقات فراغت خود ببرند و بهترین جهت را برای حرکت خود تشخیص داده و به شناخت بهتری دست یافته اند. بنابراین دوران کودکی زمان بسیار مناسبی است تا در کنار مهارت های دهگانه زندگی عادت کتابخوانی نیز در کودک نهادینه شود.

 

 

محیط خانه بهترین مکان، و خانواده بویژه والدین بهترین معلمان جهت پرورش و رشد عادت مطالعه در کودکان می باشند. مضاف بر محیط مناسب اجتماعی برای بالا بردن سطع عادت به کتاب خوانی و مطالعه، بایستی امکانات و تسهیلات مورد نیاز در خانه از طرف والدین، و تسهیلات مورد نیاز از سوی دولت ها فراهم شود.

باید در محیط خانه کتابخانه ای ترتیب داده شود و کتاب هایی با محتوای کلاسیک و قابل فهم برای کودکان تهیه گردد تا انگیزه برای مطالعه در کودکان ایجاد شود. هم چنین علاوه بر اینکه والدین برای کودکانشان کتاب های داستان بخوانند بلکه کودکان را تشویق به خواندن کتاب های داستانی با صدای بلند بکنند. با این کار یک نوع عمل متقایل جهت ارتقای عادت مطالعه و خواندن بین کودک و والدین ایجاد می شود.

در ادامه به نکات مهمی که با توجه به آنها می‌توان به نهادینه کردن مطالعه و کتاب خوانی در کودک کمک کرد اشاره می کنیم:

نقطه شروع

توسعه واژگان کودک، افزایش قدرت تجزیه و تحلیل و تقویت تمرکز فکری، از جمله فواید و نتایج مطلوبی هستند که می توانند در سایه کتاب خواندن برای کودکان ایجاد شوند. از فواید دیگری که در نتیجه کتاب خواندن برای بچه ها می تواند عاید شود این است که با این نحوه عملکرد اساسا مطالعه و کتاب خوانی را به کودک آموزش می دهیم.

 

 

زمانی که کودک قادر باشد با شما صحبت کند یعنی زمانش رسیده که بتوانید برایش کتاب بخوانید. همین دوران بهترین زمان برای آشنا شدن کودک با فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی بویسله والدین و در محیط خانواده است. بایستی والدین سعی کنند زمانی را برای خواندن کتاب برای کودکانشان در نظر بگیرند و در برنامه روزانه خود زمانی را برای این امر مهم اختصاص دهند. کودک از همین دوران و از همین روشها می تواند به مهارت های مطالعه و خواندن دست یابد و این مورد خود در کسب موفقیت در تحصیل و مدرسه نقش بسزایی می تواند ایفا کند.

برنامه ریزی

والدین باید به این امر توجه داشته باشند که کلیه کارها و امور مربوط به کودکشان بخصوص رسیدگی به تکالیف مدرسه، ساعت مطالعه، زمان تماشای تلویزیون و ساعت خواب همه باید با برنامه ریزی از پیش تعیین شده باشد و همه اینها باید با همکاری والدین صورت بگیرد. تصمیم در مورد زمان مطالعه و خواندن را به خود کودکان واگذار کنیم. عادت هر روزه کودک به کتاب خواندن و مطالعه یک مسئله مهم در نهادینه کردن عادت کتاب خوانی در کودک است.

زمان مناسب برای مطالعه

اغلب کودکان در سنین مدرسه سعی می کنند تا بلافاصله بعد از آمدن از مدرسه تکالیف درسی خود را انجام دهند و این کار را قبل از موعد شام به اتمام برسانند، به همین جهت بعد از شام و زمان خواب بهترین زمان برای خواندن کتاب برای کودک محسوب می شود. اما مهم است که پروسه کتاب خواندن و زمان مطالعه خیلی طولانی نشود.

 

 

مکان مناسب

اختصاص یک مکان خاص و مناسب برای امر مطالعه و کتاب خوانی یک بخش مهم و قابل توجه است. وجود لوازمی مانند میز، چراغ مطالعه، فرهنگ لغت، کاغذ و … در مکان مطالعه می تواند در عملکرد بهتر کودک موثر باشد. آرامش این مکان بایستی حفظ شود.

حضور والدین در کنار کودکان در محیط کتابخانه

اینکه کودک والدین خود را در محیط کتابخانه و در حال استفاده از منابع موجود در آن می بیند می تواند در علاقه و ترغیب کودک به مطالعه تاثیری چشم گیر داشته باشد و ذهن کودک را برای مراجعه به این مکان و استفاده از امکانات آن عادت دهد. این همان آموزش غیرمستقیم و تشویق کودک به عادت مطالعه است.

کتابخانه‌ها نیز بایستی در ارائه منابع و کتب خود علاقه و نیاز کودکان را در نظر بگیرند. رفتار مناسبی در رفتار با کودکان داشته باشند. جلسات متعدد قصه گویی و نمایشی برگزار کنند. علاوه بر منابع خواندنی، منابع دیداری و شنیداری تهیه کرده و در اختیار کودکان قرار دهند. در کتابخانه هایی که مخاطبان اختصاصی آنها کودکان هستند یا بخشی ویژه برای این گروه سنی درنظر گرفته اند بهتر است برای جلب توجه کودکان، کتاب ها را همتراز با خط دید کودکان قرار دهند تا هم ترغیب به مطالعه شوند هم بتوانند کتاب های مورد نظر خود را به آسانی پیدا کنند.

 

 

سخن آخر

کودکان و نوجوانان بخش مهمی از سرمایه های جامعه هستند. به منظور ورود صحیح این گروهای سنی به جامعه و برای فرهنگ سازی بایستی زمینه الگوپذیری صحیح فراهم شده و آموزش داده شود و در این راه خانواده و مدرسه نهادهای مهمی محسوب می شوند. بخشی از رشد و ارتقای ذهنی کودکان باید در محیط های فرهنگی مانند کتابخانه ها صورت گیرد. بنابراین برای نهادینه کردن و تبدیل کردن مطالعه و کتاب خوانی به یک فرهنگ و عادت شایسته بایستی نهادهای اجتماعی خانواده، مدرسه و محیط های فرهنگی همکاری لازم را داشته باشند.