مقاله
تقویت مهارت خودآگاهی در دانش آموزان و کودکان
مهارت خودآگاهی یکی دیگر از ده مهارت زندگی تدوین شده توسط سازمان بهداشت جهانی است که در سال 1993 با هدف ارتقا بهداشت روانی افراد تعیین شد. آموزش مهارت های ده گانه زندگی به افراد باعث می‌شود تا علاوه بر توانایی در ابراز احساسات و رفتار به صورت درست، از اعتماد به نفس و عزت نفس بالایی برخوردار باشند و رابطه اجتماعی سازگارانه و مثبتی در جامعه داشته باشند.
بهترین زمان جهت آموزش این مهارت‌ها دوران کودکی است زیرا کودک ذهن منعطف‌تری برای یادگیری دارد و می‌تواند با آزمون و خطا در آن تبحر پیدا کند. به طور معمول نیاز به مهارت‌های زندگی در ارتباط با دیگران احساس می‌شود و از آنجا که اولین جامعه هر کودک مدرسه اوست، بهتر است که فرآیند آموزشی این مهارت‌ها از قبل از دبستان شروع شود و در مدرسه به طور عملی تقویت گردد.
خودآگاهی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های درونی هر انسان است که می‌تواند در دیگر مهارت‌ها اعم‌از مهارت همدلی، مهارت حل مسئله ، مهارت روابط بین فردی و… کمک کند.
اگر دوست دارید درباره این مهارت کلیدی زندگی بیشتر بدانید با تیم آموزشی رایاد همراه باشید.
مهارت خودآگاهی به چه معناست؟
اگر بخواهیم دریک جمله مهارت خودآگاهی را برای شما توضیح‌دهیم باید بگوییم که خودآگاهی یعنی ” آگاهی داشتن فرد از خود “.
افرادی که در سطح بالایی از خودآگاهی به سر می‌برند درباره وضعیتی که در آن قرار دارد کاملا آگاه هستند و تمام نقاط ضعف و قوت خود را می‌شناسند. فرد خودآگاه به خوبی می‌داند که در چه زمینه‌ای استعداد دارد و در کدام موضوعات نیاز است که بیشتر تمرین کند.
دانش‌آموزی که سطح بالایی از خودآگاهی را دارد و خود را به خوبی می‌شناسد، تمام ویژگی‌های خوب و بد، موفقیت‌ها و شکست‌های خود را پذیرفته و با خود به یک صلح درونی رسیده است. او خود را به عنوان یک انسان ارزشمند و مفید قلمداد می‌کند و برای خود احترام قایل است. چنین شخصیتی در هنگام برخورد با دیگران نیز رفتار صلح‌جویانه و سازگارانه‌ای دارد و به راحتی می‌تواند دیگران را با تمام ویژگی‌های مثبت و منفی که دارند بپذیرد و به آنها احترام بگذارد.
جواب اینکه چه احساسی درباره خودمان داریم و خود را چگونه فردی می‌بینیم، نمایانگر میزان خودآگاهی ما از خودمان است. هرچه قدر که فرد سطح پایینی از خودآگاهی داشته باشد و تبحر زیادی در این مهارت نداشته باشد احساس نارضایتی بیشتری از خود و زندگی‌اش خواهد داشت.
خودآگاهی 5 بخش اصلی دارد:
- شناخت صفات و ویژگی‌های خود
- اطلاع داشتن از موفقیت‌ها، پیشرفت‌ها و توانایی‌ها
- آشنایی با افکار و باورهای درونی
- داشتن تصویری واقع بینانه از خود
- احساس رضایت از زندگی و خود
موانع رسیدن به مهارت خودآگاهی در دانش آموزان
وجود مهارت خودآگاهی در دانش‌آموزان باعث می‌شود که فرد در انتخاب‌هایی که دارد شناخت عمیقی از تمام ابعاد وجودی‌اش داشته باشد و بهترین راه‌حل را بر اساس ویژگی‌ها و استعدادهایش انتخاب کند. در این صورت در تمام موقعیت‌های زندگی بر روی خود حساب می‌کند و به دیگران و تصمیماتشان متکی نخواهند بود.
از مهم‌ترین موانعی که از رشد مهارت خودآگاهی در دانش‌آموزان جلوگیری می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعتقاد داشتن به بخت و اقبال
- سرکوب شدن توسط والدین و بزرگ‌ترها
- باور به اینکه نمی‌توان چیزی را تغییر داد.
- تصمیم به صبر کردن به جای حرکت کردن و تغییر دادن شرایط
- افسردگی
- عدم اعتماد به نفس
- نادیده گرفته شدن کودک توسط والدین
- تسلیم شدن در برابر جبر
- داشتن انتظارات ایده‌آل گرایانه از خود
- عدم اطمینان به قدرت درونی
روش های تقویت مهارت خودآگاهی در دانش‌آموزان
مهارت خودآگاهی به صورت بالفطره در انسان وجود ندارد و هر فردی باید با تفکر کردن درباره خود به آن دست پیدا کند و این مهارت را به صورت تدریجی تقویت کند.
از مهم‌ترین و موثرترین روش‌های تقویت مهارت خودآگاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فکر کردن درباره خود در یک مکان ساکت و بدون مزاحم
- پاسخ به سوال ” من کیستم؟”
- بخشیدن اشتباهات خود و دیگران و فراموش کردن اتفاقات بد زندگی
- مثبت‌اندیش بودن و فکر کردن درباره نقاط مثبت خود
- شناسایی نواقص و عیب‌های خود و تلاش برای رفع آن
- پذیرفتن و دوست داشتن ظاهر خود به همان صورتی که هست
- پاسخ به سوالات ” چه چیزهایی از نظر من مهم هستند؟”، “به چه چیزهایی علاقه دارم؟”، “چه چیزهایی خط قرمز من هستند؟”
- شرکت در جلسات مذهبی
- انجام تست‌های روان‌سنجی و خودشناسی
- پرسیدن از افراد معتمد درباره خود
- لیست کردن آرزوها و اهداف
- لیست کردن موفقیت‌ها و شکست‌ها
باسلام و تشکر از شما.
بهترین و تنها کتاب موجود و کاربردی در زمینه آموزش مهارت خود آگاهی به کودکان با تالیف فاطمه آقاسی کرمانی هست.که به همه توصیه می شود حتما مطالعه کنید.
ممنون جامع و عالی بود
سلام دوست عزیز
ممنون از توجه شما.
سلام میشه لطف کنید و چند کتاب برای خوداگاهی معرفی کنید که کاربردی باشه؟
سلام و درود. تازه با سایت شما از طریق مطالعه مقاله های آن آشنا شدم. وااااقعا دست مریزاد
بنده دکترای آموزش ریاضی دارم و چندسال هست وارد پژوهشهای حوزه ابتدایی شده ام. مقالا و کارهای بنده در نت هست. البته بیشتر در پایه متوسطه و دانشگاه. ام چند سال هست با مطالعه و برگزاری کاگاه برای معلمان بازخورد مناسبی گرفته ام.
خوشحال میشوم نتایج پژوهشهای خود را در سایت شما به اشتراک بگذارم و با شما همکاری کنم.
با احترام. فهیمه کلاهدوز. دبیر ریاضی و مدرس دانشگاه های فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی تهران
سلام دوست عزیز
ممنون از توجه و حسن نیت شما
سلام
با تشکر از اینکه تلاش می کنید از تکنیک های کاربردی استفاده نمایید.
سلام دوست عزیز
ممنون از توحه شما